Στην σκιά της Χιροσίμα

Του Νόαμ Τσόμσκι

Η 6η Αυγούστου είναι η επέτειος της Χιροσίμα και αποτελεί την ευκαιρία για μια καταλυτική ματιά όχι μόνο στα τρομακτικά γεγονότα της ημέρας αυτής το 1945, αλλά και σε ό,τι αυτά έφεραν στην επιφάνεια: ότι οι άνθρωποι, αφοσιωμένοι στον σκοπό τους να διευρύνουν τις ικανότητές τους για καταστροφή, βρήκαν επιτέλους τον δρόμο για να αγγίξουν το ύστατο όριο.

Φέτος, οι επετειακές τελετουργίες της 6ης Αυγούστου έχουν ιδιαίτερη σημασία. Γίνονται λίγες ημέρες πριν την 50η επέτειο της “πιο επικίνδυνης στιγμής στην ανθρώπινη ιστορία”, σύμφωνα με τα λόγια του ιστορικού και συμβούλου του Τζον Κένεντι, Arthur M. Schlesinger Jr., ο οποίος αναφερόταν στην κρίση των πυραύλων της Κούβας.

Στο τελευταίο τεύχος του Foreign Affairs, ο Graham Allison γράφει ότι ο Κένεντι “έδωσε εντολή για κινήσεις που ήξερε ότι αυξάνουν τον κίνδυνο όχι μόνο για συμβατικό αλλά και για πυρηνικό πόλεμο”, με μια πιθανότητα της τάξης του 50%, όπως πίστευε. Σύμφωνα με τον Allison αυτό ήταν ένα ρεαλιστικό σενάριο.

Ο Κένεντι είχε κηρύξει πυρηνικό συναγερμό υψηλού επιπέδου, ο οποίος εξουσιοδοτούσε “νατοϊκό αεροπλάνο με Τούρκο πιλότο (ή άλλον) να απογειωθεί, να πετάξει μέχρι την Μόσχα και να ρίξει μια βόμβα.”

Κανείς δεν σοκαρίστηκε από την ανακάλυψη των πυραύλων στην Κούβα περισσότερο από εκείνους που ήταν αρμόδιοι για παρόμοιες πυραυλικές εγκαταστάσεις που οι ΗΠΑ είχαν έξι μήνες νωρίτερα δημιουργήσει κρυφά στην Οκινάουα, με σαφή στόχο την Κίνα, την στιγμή που τοπικές εντάσεις κλιμακώνονταν.

Ο Κένεντι οδήγησε τον Νικίτα Κρουτσόφ “ακριβώς στο κατώφλι του πυρηνικού πολέμου, κοίταξε ακόμη παραπέρα, και διαπίστωσε ότι δεν έχει τα κότσια για κάτι τέτοιο”, σύμφωνα με τον Στρατηγό David Burchinal, που τότε ήταν ένα από τα υψηλά ιστάμενα στελέχη του τμήματος σχεδιασμού του Πενταγώνου. Δύσκολα κανείς μπορεί να στηριχθεί επ’ αόριστον σε αυτή την λογική.

Ο Κρουτσόφ αποδέχθηκε ένα σχέδιο λύσης που του πρότεινε ο Κένεντι ώστε να τελειώσει η κρίση λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος. Το βασικό στοιχείο του σχεδίου αυτού ήταν, όπως γράφει ο Allison, ένα “κρυφό γλυκαντικό που υποσχόταν την σταδιακή εντός έξι μηνών απομάκρυνση των αμερικανικών πυραύλων από την Τουρκία”. Πρόκειται, βέβαια, για πυραύλους παρωχημένους που θα αντικαθίσταντο από τα πιο φονικά και άτρωτα υποβρύχια Polaris.

Εν συντομία, ακόμη και με το υψηλό ρίσκο ενός πολέμου που θα προκαλούσε καταστροφές πέρα από κάθε φαντασία, είχε φανεί σκόπιμο να ενισχυθεί το δόγμα ότι οι ΗΠΑ έχουν το μονομερές δικαίωμα να αναπτύσσουν πυρηνικούς πυραύλους οπουδήποτε, κάποιοι στόχευαν προς την Κίνα και άλλοι προς την Ρωσία. Μέχρι τότε δεν είχε υπάρξει καμία πυραυλική εγκατάσταση κοντά στα σύνορα της ΕΣΣΔ. Διάφορες δικαιολογίες είχαν τότε παρουσιαστεί, αλλά κατά την γνώμη μου καμία δεν επιδέχεται αναλύσεως.

Μια επιπρόσθετη αρχή ήταν ότι η Κούβα δεν είχε κανένα δικαίωμα να διαθέτει πυραύλους για αμυντικούς λόγους απέναντι σε αυτό που φαινόταν να πρόκειται για μια επικείμενη αμερικανική εισβολή. Τα σχέδια για το τρομοκρατικό σχέδιο του Κένεντι, την επιχείρηση Mongoose, μιλούσαν για “ανοιχτή σύγκρουση και ανατροπή του κομουνιστικού καθεστώτος” τον Οκτώβριο του 1962, τον μήνα της κρίσης των πυραύλων, αναγνωρίζοντας ότι “η ολοκληρωτική επιτυχία θα απαιτήσει αποφασιστική στρατιωτική εμπλοκή των ΗΠΑ”.

Οι τρομοκρατικές επιχειρήσεις εναντίον της Κούβας συνήθως κατακρίνονται από τους σχολιαστές των ΗΠΑ ως ασήμαντες κατεργαριές της CIA. Τα θύματα όμως, όπως είναι αναμενόμενο, δεν το βλέπουν έτσι. Επιτέλους, μπορούμε να ακούσουμε τις φωνές τους στο βιβλίο του Keith Bolender “Voices from the Other Side: An Oral History of Terrorism Against Cuba”.

Τα γεγονότα του Οκτωβρίου του 1962 συχνά θεωρούνται ως η καλύτερη στιγμή της θητείας του Κένεντι. Ο Allison τις προσφέρει “ως έναν οδηγό για το πως να αφοπλίσετε μια κρίση, να διαχειριστείτε πανίσχυρες σχέσεις, και να πάρετε ηχηρές αποφάσεις γύρω από την εξωτερική πολιτική εν γένει” ειδικά στις σημερινές διαμάχες μεταξύ Ιράν και Κίνας.

Η καταστροφή ήταν απίστευτα κοντά το 1962 και από τότε ποτέ ξανά δεν έχει υπάρξει στιγμή τόσο επικίνδυνη. Στις τελευταίες ημέρες του Αραβο-Ισραηλινού πολέμου, το 1973, ο Χένρι Κίσιντζερ, κήρυξε πυρηνικό συναγερμό υψηλού επιπέδου. Η Ινδία και το Πακιστάν έχουν έρθει πολύ κοντά στον πυρηνικό πόλεμο. Έχουν υπάρξει αναρίθμητες περιπτώσεις που η ανθρώπινη παρέμβαση έχει αποτρέψει μια πυρηνική επίθεση στιγμές μόνο πριν την εκτόξευση πυραύλων που προετοιμάστηκε εξαιτίας αναφορών αυτοματοποιημένων συστημάτων. Υπάρχουν πολλά που πρέπει να σκεφτούμε στις 6 Αυγούστου.

Από τη Κούβα στο Ιράν

Ο Allison ασπάζεται την άποψη αρκετών άλλων που θεωρούν ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν αποτελεί σήμερα την πιο σοβαρή κρίση. “Μια κρίση ακόμη πιο σύνθετη για τους Αμερικανούς πολιτικούς και από την κρίση της Κούβας” εξαιτίας της απειλής από το Ισραήλ για βομβαρδισμούς.

Ο πόλεμος εναντίον του Ιράν έχει ξεκινήσει για τα καλά, με δολοφονίες επιστημόνων και με οικονομικές πιέσεις που μπορούν κάλλιστα να ονομάσουν την κατάσταση “ακήρυχτο πόλεμο”, σύμφωνα με την γνώμη του ειδικού για το Ιράν, Gary Sick.

Μεγάλη σημασία δίνεται και στον κυβερνοπόλεμο που κατευθύνεται εναντίον του Ιράν. Σύμφωνα με την Wall Street Journal, το Πεντάγωνο θεωρεί τον κυβερνοπόλεμο “πράξη πολέμου” που επιτρέπει στον στόχο “να απαντήσει χρησιμοποιώντας παραδοσιακά στρατιωτικά μέσα”. Βέβαια, πάντα με την συνήθη εξαίρεση: ποτέ όταν ο δράστης πρόκειται για τις ΗΠΑ ή κάποιον σύμμαχό τους.

H Ιρανική απειλή έχει χαρακτηριστεί από τον Στρατηγό Giora Eiland, έναν από τους κορυφαίους σχεδιαστές στρατιωτικής πολιτικής του Ισραήλ, ως “ένα από τα πιο ευρηματικά και παραγωγικά στοχάσματα που έχει δημιουργήσει ο ισραηλινός στρατός.”

Από τις απειλές που περιγράφει, η πιο αξιοσημείωτη είναι ότι “η όποια αντιπαράθεση λάβει χώρα κοντά στα σύνορά μας βρίσκεται κάτω από την πυρηνική ομπρέλα του Ιράν”. Σε αυτή την περίπτωση το Ισραήλ ίσως αναγκαστεί να καταφύγει στην ένοπλη βία. Ο Eiland, συμφωνώντας με το Πεντάγωνο και τις αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών, θεωρεί ότι η δύναμη αποτροπής που διαθέτει το Ιράν αποτελεί την βασικότερη απειλή που υπάρχει αυτή τη στιγμή.

Η κλιμάκωση του κρυφού πολέμου εναντίον του Ιράν, που συμβαίνει την αυτή την περίοδο, ενέχει τον κίνδυνο ο κρυφός πόλεμος να μετατραπεί εύκολα σε μεγάλης κλίμακας. Ορισμένοι από αυτούς τους κινδύνους παρουσιάστηκαν τον προηγούμενο μήνα όταν ένα πλοίο του πολεμικού ναυτικού των ΗΠΑ, μέλος του τεράστιου στόλου στον Κόλπο, άνοιξε πυρ εναντίον μιας μιρκής ψαρόβαρκας, σκότωσε έναν Ινδό ναύτη και τραυμάτισε άλλους τρεις. Δεν θέλει και πολύ για να ξεκινήσει ένας μεγάλος πόλεμος.

Μια λογική οδός αποφυγής τέτοιων τραγικών καταστάσεων αποτελεί και η απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας (687, Απρίλιος 1991), σύμφωνα με την οποία πρέπει να επιδιωχθεί “ο στόχος του να δημιουργηθεί στην Μέση Ανατολή μια ζώνη απαγόρευσης όπλων μαζικής καταστροφής και των πυραύλων που τα μεταφέρουν, καθώς και η προσπάθεια για παγκόσμια απαγόρευση των χημικών όπλων”. Την απόφαση αυτή επικαλέστηκαν οι ΗΠΑ και η Βρετανία 12 χρόνια αργότερα για να δώσουν ένα λεπτό νομικό κάλυμμα στην εισβολή τους στο Ιράκ.

Ο στόχος είναι μια Αραβο-Ιρανική συμφωνία ήδη από το 1974, που κάθε τόσο επαναπροωθείται και πλέον έχει παγκοσμίως σχεδόν ομόφωνη υποστήριξη, τουλάχιστον σε τυπικό επίπεδο. Τον Δεκέμβριο πιθανώς και να λάβει χώρα ένα διεθνές συνέδριο για να βρεθούν οι τρόποι να επιβληθεί μια τέτοια συμφωνία.

Η πρόοδος βέβαια είναι σχεδόν απίθανη, εκτός και αν υπάρξει μαζική υποστήριξη από την Δύση. Η αποτυχία να αδράξουμε την ευκαιρία αυτή θα είναι, για άλλη μια φορά, να επιμηκυνθεί η γκρίζα σκιά που σκοτείνιασε τον κόσμο από εκείνη την μοιραία 6η Αυγούστου.

Το άρθρο του Νόαμ Τσόμσκι διανεμήθηκε από το The New York Times Syndicate.

Μετάφραση: Νίκος Μίχος

Πηγή:tvxs