H Αίγυπτος σε δρόμους που καίνε

Του Παναγιώτη Μαυροειδή

Τι έγινε στην Αίγυπτο τελικά; Στρατιωτικό πραξικόπημα που σηματοδοτεί μια αντιδραστική νίκη των πιο συντηρητικών και φιλο-αμερικανικών δυνάμεων; 

Ή μήπως μια δεύτερη λαϊκή επανάσταση συνέχεια αυτής του Γενάρη-Φλεβάρη του 2011, για την οποία η αριστερά πρέπει να πανηγυρίζει;

Η ιστορία της ταξικής πάλης και του βάσανου των λαών θα βαδίσει για άλλη μια φορά με τα δικά της καπρίτσια. Βάζοντας δύσκολα σε κάθε απλουστευτική προσέγγιση, που επιμένει να βλέπει τα πράγματα ως μονόχρωμη εικόνα και όχι στην βασική τους ουσία που βρίσκεται ακριβώς στην αντίθεση που τα συγκροτεί.

Η τυπική ανάλυση θέλει τρείς βασικούς πόλους στην κοινωνική και πολιτική αντιπαράθεση της Αιγύπτου των 85 εκατομμυρίων ανθρώπων: Το πολιτικό Ισλάμ (από ακραίους φονταμενταλιστές μέχρι το ιστορικό υπερσυντηρητικό ρεύμα των Αδελφών Μουσουλμάνων), ο στρατός και το φιλελεύθερο δημοκρατικό κοσμικό μπλοκ (από τα αστικά φιλο-αμερικανικά κόμματα και προσωπικότητες, μέχρι την αδύναμη αριστερά και τα προοδευτικά νεολαιίστικα ρεύματα). Και όμως, αυτά διασχίζονται από φοβερές οριζόντιες ταξικές αντιθέσεις, καθώς και πολιτικές και ιδεολογικές αντιπαραθέσεις.

Αν δούμε τα πράγματα τυπικά, είναι σα να έχουμε μια επανάληψη του 2011. Τότε ο στρατός, ασκώντας τον καταχτημένο σταθεροποιητικό του ρόλο σε ένα σύστημα σε κλονισμό και αστάθεια, εγγυήθηκε την απομάκρυνση του δικτάτορα Μουμπάρακ και την μετάβαση σε μια ισλαμική διακυβέρνηση των Αδελφών Μουσουλμάνων. Μιλάμε για τον ίδιο στρατό, που σήμερα, συλλαμβάνει τον εκλεγμένο πρόεδρο Μόρσι και θέλει να κάνει πρωθυπουργό μια ασήμαντη άχρωμη δυτική μαριονέτα που ακούει στο όνομα Μοχάμεντ Ελ Μπαραντέι.

Και στις δύο περιπτώσεις μαχητικά αεροπλάνα έσκιζαν τους ουρανούς του Καίρου, θέλοντας να μεταδώσουν σιγουριά αλλά και να σκορπίσουν φόβο, όπως γίνεται σε κάθε χουντικό πραξικόπημα. Δε γεννούν όμως οι στρατιωτικοί σχηματισμοί και η ένοπλη βία ενός στρατού 500.000 επαγγελματιών τα γεγονότα στη γειτονική μας χώρα. Η δημιουργία δεν ήταν στον ουρανό, αλλά στη Γή. Στις εκατοντάδες πλατείες που έσφυζαν από αποφασιστικότητα, αλληλεγγύη και επανάσταση. Και τότε και τώρα, ο στρατός παρενέβη για να κλέψει ή/και να διαστρέψει μια λαϊκή νίκη, να την εκτρέψει από την πορεία της, να στραγγαλίσει την εξουσία που γεννιέται στους δρόμους.

Όποια και αν είναι η έκβαση σε αυτή τη γιγάντια σύγκρουση που δε θα κοπάσει εύκολα, οφείλουμε σεβασμό στην εργατική λαϊκή παλίρροια, στα εκατομμύρια των συνηθισμένων απλών φτωχών ανθρώπων, που όχι μόνο μαθαίνουν οι ίδιοι, αλλά και διδάσκουν άλλους πιο ‘’πολιτισμένους’’ λαούς, πώς να αγωνίζονται και να σπέρνουν πανικό στους δυνάστες.

Όποια και αν είναι η έκβαση, σε αυτή τη φάση.... Το 1974, η εξέγερση του πολυτεχνείου φάνηκε να κλείνει με ένα 54% στον Κ. Καραμανλή, διαβόητο για την ωμή τρομοκρατία του 61-63, την αμερικανοδουλεία και τον αντικομουνισμό, αποθεωνόμενο κατά την επιστροφή του. Στην ουσία όμως άνοιγε μια μεγάλη ρωγμή στο αστικό πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα, όχι ικανή για να νικήσει, αλλά υπεραρκετή για να μείνει το ρήγμα ανοιχτό και ενεργό, πραγματικός πονοκέφαλος για το συνασπισμό εξουσίας στην Ελλάδα, σχεδόν μισό αιώνα πλέον.

Οι εξελίξεις στην Αίγυπτο, έχουν ασφαλώς διαφορετικό χαρακτήρα, αλλά μπορούμε να πούμε πως οι πολλαπλοί διχασμοί αυτής της κοινωνίας έχουν ένα σαφώς πιο ώριμο, κοινωνικό και ταξικό χαρακτήρα, παρά την αναιμική παρουσία της αριστεράς.

Ας δούμε πως βλέπει την καρδιά του ζητήματος ο Samir Radwan, πρώτος υπουργός οικονομικών μετά την επανάσταση του 2011. Τρία πράγματα συμβουλεύει τον στρατό και την προσωρινή κυβέρνηση που αυτός διορίζει: ‘’Δώστε επειγόντως λεφτά για ψωμί, πετρέλαιο και αέριο. Αναζητείστε γιατί έκλεισαν 4.500 εργοστάσια τα τελευταία χρόνια και εξετάστε πως θα ξανανοίξουν. Ικανοποιείστε αμέσως, μέρος τουλάχιστον των εργατικών αιτημάτων, με αντάλλαγμα το σταμάτημα της αναταραχής’’. Και συμπληρώσει απευθυνόμενος στον κόσμο του κεφαλαίου: ‘’αν οι βιομήχανοι δεν το καταλάβουν αυτό, θα έχουν την τύχη των Αδελφών Μουσουλμάνων’’!

Δεν πρόκειται για κανένα φαντασιόπληκτο …αριστεριστή, αλλά μάλλον για κάποιον που δίνει την πρέπουσα σημασία στα παρακάτω:

Η Αίγυπτος παραδέρνει σε μια καθολική οικονομική κρίση, ακριβώς μετά την υποτιθέμενη επιτυχή εφαρμογή ριζικών καπιταλιστικών μεταρρυθμίσεων, με εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις και εισροή επενδύσεων ξένου κεφαλαίου στη χώρα. Είναι πολύ κοντά το 2009 και 2010 όπου υπήρχαν ρυθμοί ανάπτυξης 5% στο τρίμηνο. Αντίθετα, το 2012 η χώρα βρέθηκε στο 2%, με μεγάλη αύξηση ελλείμματος, χρέους και πληθωρισμού.

Η Αίγυπτος είναι πολωμένη ταξικά σε απίστευτο βαθμό. Το 35-40% των ανθρώπων της ζει με λιγότερα από 2 δολάρια τη μέρα, ενώ οι πλούσιοι αποτελούν το 2,5% του πληθυσμού. Ενδιάμεσα, το απόλυτο χάος. Το μέσο κατά κεφαλή ετήσιο εισόδημα είναι στο 16% του παγκόσμιου μέσου όρου ή περίπου 1976 δολάρια.

Οι Αιγύπτιοι κάθονται στην ουρά για διανομή ψωμιού από το δίκτυο των φούρνων κρατικής βοήθειας. Το 50% των σιτηρών εισάγεται και υπάρχει σοβαρός και αυξανόμενος κίνδυνος λιμοκτονίας. Η χώρα όμως υποφέρει και από έλλειψη …καυσίμων και σπαταλά μεγάλα ποσά για εισαγωγές μετά την κορύφωση της εγχώριας άντλησης πετρελαίου μόλις λίγα χρόνια πριν.

Όσοι έχουν την εικόνα ενός διχασμού μεταξύ γυναικών με μαντήλες και υπερσυντηρητικών ρασοφόρων από τη μια και από την άλλη μοδάτους με ipad και δυτικά ρούχα, χάνουν όλη τη μαγεία και την εκρηκτικότητα αυτής της κοινωνίας. Μα πάνω από όλα χάνουν από την οπτική τους την ταξική διαπάλη που διεξάγεται στη χώρα.

Στα προηγούμενα 2,5 χρόνια η Αίγυπτος συγκλονίζεται από κορυφαίες εργατικές κινητοποιήσεις, με μεγάλη μαζικότητα και σοβαρές καταχτήσεις. Η ιστορική εφημερίδα Αλ Αχράμ, σε ένα αποκαλυπτικό της άρθρο πέρυσι, ξάφνιαζε πολλούς, όταν σημείωνε όχι μόνο το εύρος των εργατικών αντιστάσεων, αλλά και την αναβίωση στοιχείων ‘’μιας παλιάς εποχής’’. Η απεργία των 24.000 εργατών στην κλωστοϋφαντουργία Mahalla, πήρε απίστευτη βοήθεια από την ταυτόχρονη κήρυξη απεργίας αλληλεγγύης από επτά ακόμη μεγάλες κλωστοϋφαντουργίες της χώρας. Αλλά και στην τσιμεντοβιομηχανία Torah στα νότια του Καίρου, τα αφεντικά όχι μόνο δεν ξεμπέρδεψαν εύκολα με την πρόσληψη μπράβων ενάντια στους συμβασιούχους (επί 17 χρόνια!) της εταιρείας, αλλά βρέθηκαν αντιμέτωποι με την απόλυτη αλληλεγγύη των εργαζομένων με συμβάσεις αορίστου χρόνου. Οι εργάτες διεκδικούν και συχνά κερδίζουν αυξήσεις μισθών, που όμως στη συνέχεια δεν καταβάλλονται. Απαιτούν δημοκρατία στους χώρους δουλειάς και κατοχύρωση νέων μορφών εργατικής δράσης. Ήδη δίπλα στην συστημική Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Αιγύπτου, γεννήθηκε τόσο η συμβιβαστική Δημοκρατική Συνομοσπονδία Εργατών Αιγύπτου, όσο και η Συνομοσπονδία Ανεξάρτητων Συνδικάτων, που κυρίως συσπειρώνει κόσμο που οργανώνεται για πρώτη φορά..

‘’Η αδυναμία για τους εργαζόμενους, σημειώνει και πάλι η Αλ Αχράμ, είναι ότι δεν υπάρχει κάποιο εργατικό κόμμα και έτσι οι βιομήχανοι έχουν το μονοπώλιο στην πολιτική ζωή’’.

Η Αίγυπτος όμως έχει και άλλα ενδιαφέροντα γνωρίσματα.

Πριν από όλα είναι πολύ …νέα και ως εκ τούτου απαιτητική, ορμητική. Το 25% των ανθρώπων της είναι μεταξύ 18 και 29 ετών, σε μια εκρηκτική πληθυσμιακή ανάπτυξη κατά 50% από το 1990. Έχει μια αυξανόμενη ομάδα νέων, εργασιακά ενεργής ηλικίας στις ερχόμενες δεκαετίες, που δημιουργούν τις ουσιαστικές προκλήσεις για το αιγυπτιακό κράτος για να παρέχει σε αυτούς τις οικονομικές ευκαιρίες, ή τουλάχιστον τα ικανοποιητικά βασικά αγαθά. Ή, για να τους καταδικάσει στην ανεργία που εκτινάχτηκε στο 13% πλέον…

Η Αίγυπτος έχει βρει ένα τρόπο μέσα από τον αγώνα και την εφευρετικότητα των παιδιών της, να κάνει επανάσταση. Συχνά λέγεται με ευκολία πως οι επαναστάσεις αυτές πάντοτε προδίδονται και τελικά δεν είναι νικηφόρες. Είναι μεγάλη συζήτηση αυτή. Βλέπουμε όμως παράλληλα ότι ο κόσμος αξιολογεί πολύ γρήγορα την ανεπάρκεια και την αναποτελεσματικότητα των μισών επαναστάσεων, των κλεμμένων νικών και αντεπιτίθεται κατά κύματα. Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι δεν είναι τυχαίο ρεύμα, ούτε χτεσινό. Έχει βαθιές ρίζες και όχι μόνο στην Αίγυπτο. Η συνέχιση της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής πολιτικής, η αγνόηση της απαίτησης για μέτρα κατά της λιτότητας, της φτώχειας, της ανεργίας και κυρίως η υποτίμηση από μεριάς τους της αυτοπεποίθησης των μαζών ότι μπορούν να πετύχουν βαθύτερες νίκες και γενικά και ειδικότερα στο θέμα της δημοκρατίας, κλάδεψε τη δυναμική τους. Διαφορετικά δεν μπορούσε να τους διώξει κανένας στρατός, ο οποίος εμφανίστηκε για να κάνει γάμο με ξένα κουφέτα. Ο αποπροσανατολισμός που επεχείρησαν με ανέβασμα του θρησκευτικού τόνου και ειδικότερα με την ρητορική περί στράτευσης των νέων της Αιγύπτου υπέρ της ..πτώσης του Άσσαντ στη Συρία, οδήγησε σε αντίθετα αποτελέσματα, χωρίς κανείς να παραβλέπει τον ειδικό ρόλο της θρησκείας, που είναι σοβαρός παράγοντας σε όλες αυτές τις χώρες.

Έχει σημασία ότι αυτά τα επαναστατικά γεγονότα γίνονται παράλληλα με τα αντίστοιχα στην Τουρκία, αλλά και στη Βραζιλία. Στην τελευταία απουσιάζει το θρησκευτικό στοιχείο, αλλά υπάρχει η ίδια βάση: Οι ματαιωμένες προσδοκίες, εν προκειμένω από μια υποτιθέμενη κυβέρνηση της αριστεράς. Ανατέλλει μια νέα εποχή εξεγέρσεων και επαναστάσεων, πρωτόγνωρης μορφής. Εκατομμύρια ανθρώπων, νοιώθουν ότι η ζωή τους δε χωράει μέσα στην οικονομία της αγοράς και την κοινωνία του κέρδους.

Το Κάιρο, είναι γνωστό από τον πανζουρλισμό των ήχων του, που ενοχλεί αλλά και μαγεύει τον δυτικό επισκέπτη. Η φωνή του μουεζίνη, το αδιάκοπο κορνάρισμα των αυτοκινήτων, τα χιλιάδες κασετόφωνα με αραβική μουσική στη διαπασών. Έρχεται να προστεθεί και η μελωδία των αλλεπάλληλων επαναστατικών γιορτών, που είναι πιο δυνατή από όλες και περνά σύνορα και θάλασσες. Κατά τον Καβάφη οι ‘’άνθρωποι του Νείλου’’: ‘’βλέπουν τα πλοία να περνούν (…) βλέπουν τη ζωή τους να περνά στα μάτια τους μπροστά σαν το ποτάμι (…) ενώ ‘’τις νύχτες ονειρεύονται πως φεύγουνε, αλλά νερό και χώμα μόνο λάσπη κάνει’’. Όχι μόνο λάσπη τελικά…

Πηγή:αριστερό blog