Δημοψήφισμα: “Όπλο” ή άλλοθι;

Του Παναγιώτη Κακαλή

Φάρμακο “διά πάσαν νόσον” φαίνεται να θεωρεί τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων ο ΣΥΡΙΖΑ. Δεν εξηγείται αλλιώς το γεγονός ότι μόνο τους τελευταίους μήνες έχει προτείνει το δημοψήφισμα ως μέσο για την επίλυση μιας σειράς κρίσιμων αλλά και μη θεμάτων. 

Ενδεικτικά, έχει ταχθεί υπέρ της διεξαγωγής δημοψηφίσματος για: την κατάργηση του νόμου περί ευθύνης υπουργών(!), την κατάργηση της νέας δανειακής σύμβασης, τη «μικρή ΔΕΗ», αλλά και για το πολιτικό πρόβλημα της χώρας, αναγορεύοντας τις περασμένες ευρωεκλογές σε δημοψήφισμα για τα μνημόνια.

Αξίζει να θυμήσουμε τις σχετικές τοποθετήσεις του ΣΥΡΙΖΑ για τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων.

-Δημοψήφισμα για την κατάργηση του νόμου περί ευθύνης υπουργών! «Εμείς δεν θα αποφασίζουμε για σας πριν από σας. Αυτό αποτελεί δέσμευση του ΣΥΡΙΖΑ. Θα απευθυνθούμε στο λαό για την κατάργηση του νόμου περί ευθύνης υπουργών»! (Α.Τσίπρας, ομιλία στη Χαλκίδα στις 17 Απρίλη 2014). Αν κάτι προκαλεί εντύπωση στην παραπάνω τοποθέτηση του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι μάλλον ευτελίζει τα δημοψηφίσματα για ανούσια και ήσσονος σημασίας θέματα, των οποίων η τακτοποίηση είναι θέμα απλής κυβερνητικής πράξης πολύ περισσότερο που η λαϊκή βούληση για τέτοια θέματα είναι δεδομένη.

-Δημοψήφισμα για τη δανειακή σύμβαση: «Ο ΣΥΡΙΖΑ θα κάνει δημοψήφισμα για τη δανειακή σύμβαση, όχι για το νόμισμα. Δεν υπάρχει θέμα νομίσματος». Ο Α. Τσίπρας στην προεκλογική συνέντευξή του στον ΑΝΤ1, προανήγγειλε ότι θα θέσει στην έγκριση του λαού, με τη μορφή δημοψηφίσματος, τη δανειακή σύμβαση στην οποία θα καταλήξει μετά από τη «σκληρή» διαπραγμάτευση που θα κάνει με τους δανειστές και εταίρους (ΕΕ-ΕΚΤ-ΔΝΤ). Δεν εξήγησε όμως πώς μπορεί να γίνει δημοψήφισμα για τη δανειακή σύμβαση που δεν θα έχει ως κυρίαρχο δίλημμα το «ναι ή όχι στο ευρώ». Σε μια τέτοια περίπτωση με δεδομένη τη θέση του ΣΥΡΙΖΑ για το ευρώ, ποιός αμφιβάλει για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος; Προς επίρρωσιν ας σημειωθεί ότι στην προαναφερθείσα συνέντευξη ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ έδωσε όρκους πίστης για παραμονή της χώρας στο πλαίσιο της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. «Ισχυρίζομαι και το λέω με όλη τη δύναμη της φωνής μου ότι η χώρα πράγματι, είναι μία χώρα που ανήκει στο δυτικό πλαίσιο, ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ, αυτό κανείς δεν το αμφισβητεί», δήλωσε απερίφραστα.

Με δεδομένη λοιπόν αυτή την κατηγορηματική θέση του ΣΥΡΙΖΑ, εύλογα προκύπτει το ερώτημα ποιος είναι ο ρόλος ενός δημοψηφίσματος για μια δανειακή σύμβαση την οποία θα έχει διαπραγματευτεί νωρίτερα με τους δανειστές «μια κυβέρνηση της Αριστεράς» εντός του πλαισίου του ευρώ και της ΕΕ; Μήπως για να νομιμοποιήσει ο λαός «με το πιστόλι στον κρόταφο» τα νέα αντιλαϊκά μέτρα που συνοδεύουν κάθε δανειακή σύμβαση; Αυτό όμως δεν ήταν ο ομολογημένος στόχος του Γ. Παπανδρέου όταν είχε προτείνει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος τον Οκτώβρη του 2011, να νομιμοποιήσει δηλαδή άγρια μέτρα του μνημονίου που συνόδευαν το δεύτερο δανεισμό (PSI); Δεν πρέπει να διαφεύγει ότι η «πατρότητα» της ιδέας για διεξαγωγή δημοψηφίσματος που θα νομιμοποιούσε τα πρωτοφανούς αγριότητας αντιλαικά μέτρα ανήκει στον τότε πρόεδρο του ΣΕΒ Δ. Δασκαλόπουλο, που όμως την είχε εκφράσει λίγους μήνες νωρίτερα, πριν «η κατάσταση ξεφύγει» και το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος καταστεί αβέβαιο.

-Δημοψήφισμα για το μνημόνιο οι ευρωεκλογές. «Οι ευρωεκλογές είναι το δημοψήφισμα που δεν έγινε τον Μάιο του 2010 για το μνημόνιο», διακήρυσσε ο ΣΥΡΙΖΑ κατά τη διάρκεια της τελευταίας εκλογικής αναμέτρησης προσδίδοντας στις ευρωεκλογές διαστάσεις δημοψηφίσματος όσον αφορά το μνημόνιο. Μετά τις εκλογές όμως δεν υπήρξε τοποθέτηση-εκτίμηση από το ΣΥΡΙΖΑ για το αν η ψήφος του λαού στις ευρωεκλογές νομιμοποίησε ή όχι το μνημόνιο...

-Δημοψήφισμα για τη «μικρή ΔΕΗ». Στην πρώτη σημαντική μάχη που ξεκίνησε μετεκλογικά για τα «προαπαιτούμενα» των δανειστών, αυτή δηλαδή για δημιουργία της «μικρής ΔΕΗ», που οδηγεί επί της ουσίας στην πλήρη ιδιωτικοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας, ο ΣΥΡΙΖΑ κατέφυγε με χαρακτηριστική άνεση στο «χαρτί» του δημοψηφίσματος.

Κανείς δεν θα μπορούσε να διαφωνήσει επί της αρχής στην ιδέα ενός δημοψηφίσματος, όπως άλλωστε σε κάθε δημοψήφισμα. Κάθε τέτοια πρόταση πρέπει να εξετάζεται συγκεκριμένα μέσα στη δοσμένη συγκυρία, καθώς η διεξαγωγή ενός δημοψηφίσματος μπορεί να αποτελέσει σοβαρό όπλο στην πάλη του λαού επιφέροντας ρήγματα σε πλευρές της κυρίαρχης πολιτικής και ενισχύοντας τις θέσεις του στον πόλεμο για την ανατροπή της. Ταυτόχρονα όμως δεν είναι λίγες οι φορές που τα δημοψηφίσματα αποτέλεσαν «μέσο» για τη νομιμοποίηση προωθημένων αντιδραστικών και αντιλαϊκών μέτρων. Η ιστορική αναδρομή από τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων κυρίως στα ευρωπαϊκά κράτη αν και εξαιρετικά διδακτική, ξεφεύγει από τα όρια του παρόντος άρθρου.

Επί του συγκεκριμένου, όσον αφορά δηλαδή την παραπάνω πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ, υπάρχουν σοβαρά «κενά» και ερωτήματα που αφορούν τόσο στη διαδικασία όσο και στην ουσία, τα οποία τελικά πλήττουν την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητα του εγχειρήματος, εγείροντας εύλογα ερωτήματα για τους πραγματικές πολιτικές στοχεύσεις.

Οσον αφορά τα διαδικαστικά, το άρθρο 44 του Συντάγματος ορίζει πως ακόμα και αν συγκεντρωθούν 120 βουλευτές για να προτείνουν τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος στη συνέχεια απαιτούνται 180 βουλευτές για να προκηρυχθεί από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Με βάση λοιπόν τη αριθμητική δύναμη των κομμάτων στη Βουλή, δημοψήφισμα δεν μπορεί να γίνει πριν από τις επόμενες εκλογές. Από την άλλη βέβαια η πρωτοβουλία του ΣΥΡΙΖΑ για τη συγκέντρωση 120 βουλευτών που θα προτείνουν τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος έχει την αξία της στο βαθμό που επιδιώκει να δημιουργήσει συμμαχίες, να θέσει τους βουλευτές όλων των κομμάτων ενώπιον των ευθυνών τους και να δυσκολέψει τους χειρισμούς της κυβέρνησης. Σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορεί να αποτελέσει το κυρίαρχο μέτωπο στον αγώνα για να γίνει η ΔΕΗ περιουσία του λαού.

Το κυρίαρχο λοιπόν, είναι ποιες είναι οι θέσεις και οι δεσμεύσεις του ΣΥΡΙΖΑ για την «επανάκτηση» της ΔΕΗ, είτε γίνει δημοψήφισμα είτε όχι. Και η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχουν ξεκάθαρες θέσεις και σαφείς δεσμεύσεις του ΣΥΡΙΖΑ για το τι θα πράξει μια αριστερή κυβέρνηση –(«νέος συνασπισμός εξουσίας» επί το ορθότερον...)– για την «ανάκτηση» του δημόσιου χαρακτήρα της ΔΕΗ, στο πλαίσιο εννοείται ενός ευρύτερου σχεδιασμού για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Στο μείζον αυτό ερώτημα δεν υπάρχει ξεκάθαρη απάντηση εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ και αυτό λειτουργεί αντικειμενικά υπονομευτικά στην πάλη του λαού στο μέτωπο αυτό. Η θέση ότι μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ θα θέσει υπό δημόσιο έλεγχο τη ΔΕΗ –παρόμοια θέση έχει και για τις τράπεζες– είναι σκόπιμα θολή, γιατί δημόσιος έλεγχος μπορεί να υποστηριχθεί ότι υπάρχει και σήμερα υποτίθεται μέσω της ανεξάρτητης αρχής(ΡΑΕ), που όμως είναι πασίγνωστο δημιουργήθηκε ως άλλοθι για την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν η ΔΕΗ θα περάσει στην ιδιοκτησία του κράτους 100%, παύοντας να δουλεύει για τους γνωστούς «προμηθευτές» και τους τζάμπα «πελάτες», αποκλείοντας ταυτόχρονα την παρουσία των ιδιωτικών μονοπωλίων στην ηλεκτρική ενέργεια. Οι μέχρι τώρα τοποθετήσεις των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ αποτελούν μισόλογα και υπεκφυγές.

Αν πράγματι επιδιώκει, όπως δηλώνει ο Α. Τσίπρας, τη δημιουργία ενός «κοινωνικοπολιτικού μετώπου για την υπεράσπιση του δημόσιου χαρακτήρα της ΔΕΗ», γιατί δεν ξεκαθαρίζει τις θέσεις του για το μέλλον της ΔΕΗ και δεν αναλαμβάνει σαφή δέσμευση έναντι του λαού;

Ακόμα χειρότερα παραπέμπουν την «ανάκτηση» της «μικρής ΔΕΗ» στις ελληνικές καλένδες δηλώνοντας ότι μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου για τη «μικρή ΔΕΗ» «θα είναι δύσκολο να πάρουμε πίσω τη ΔΕΗ, γιατί θα πρέπει να αποζημιώσουμε τους επενδυτές» (Κ. Χρυσόγονος-Realfm).

Ομως, ποιο είναι το νόημα ενός δημοψηφίσματος, όταν υπάρχει εκ των προτέρων δήλωση σεβασμού στη νομιμότητα και τα «τετελεσμένα» της συγκυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ; Ακόμα, αν δεν υπάρχει σήμερα μαζική ανυπακοή και απειθαρχία σε τέτοιες ολέθριες για τα λαικά συμφέροντα επιλογές, τι εγγυάται ότι μια «κυβέρνηση της Αριστεράς» θα πάρει πίσω τη ΔΕΗ και θα την «δώσει» στο λαό;

Ποια προοπτική δίνεται τώρα στον αγώνα του λαού, μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου και την αναμενόμενη επιστράτευση των απεργών της ΔΕΗ; Τα πάντα πάλι παραπέμπονται στην αυτοδύναμη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, την οποία μάλιστα ο λαός πρέπει να εξουσιοδοτήσει εν λευκώ. Μήπως αυτή είναι η πραγματική βάση της ενότητας που επιδιώκει ο ΣΥΡΙΖΑ, ενότητα δηλαδή για να γίνει κυβέρνηση;

Μήπως λοιπόν οι απανωτές προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ για διεξαγωγή δημοψηφισμάτων σε κάθε ευκαιρία και για κάθε μείζον θέμα αποτελούν μια συνειδητή προσπάθεια να αποκρύψει τα αδιέξοδα της πολιτικής του, αδιέξοδα που απορρέουν από την στρατηγική επιλογή του να κινηθεί εντός του ευρώ και της ΕΕ;

Πηγή:Σύλλογος Μαρξιστικής Σκέψης "Γ. Κορδάτος"