Του Βασίλη Λιόση
Το άρθρο που ακολουθεί είναι η εισήγηση που έκανε ο εκπαιδευτικός και συγγραφέας Βασίλης Λιόσης ως εκπρόσωπος του «Συλλόγου διάδοσης της Μαρξιστικής σκέψης Γιάνης Κορδάτος» στην εκδήλωση που διοργάνωσε η ΕΛΜΕ Δ Αθήνας.
Φίλες και φίλοι,
κατ΄αρχάς σας ευχαριστώ θερμά για αυτή την πρόσκληση προσωπικά αλλά κι εκ μέρους του Συλλόγου Γιάνης Κορδάτος.
Το φαινόμενο του φασισμού είναι ένα φαινόμενο που για να το εξετάσει κάποιος με μια σχετική πληρότητα, θα πρέπει να δει πολλές πλευρές του κι ένα πλήθος ζητημάτων: τι σχέση έχει η αστική δημοκρατία με το φασισμό, γιατί υπάρχουν ιστορικές περίοδοι που οι πιο σκοτεινές ιδέες αγκαλιάζουν μεγάλες μάζες ανθρώπων, ποια ήταν η δράση των φασιστικών ομάδων πριν, κατά και μετά την περίοδο που Β΄ παγκοσμίου πολέμου στην Ελλάδα και αλλού, πώς το κομμουνιστικό κίνημα αντιμετώπισε το φασισμό, πώς ορίζεται ο φασισμός, ποιες οι ιδεολογικές, πολιτικές και φιλοσοφικές αρχές του, ποια η σχέση του με τέχνη κ.λπ. Στο πλαίσιο μιας ομιλίας όχι μόνο δεν μπορούν να θιχτούν όλα αυτά, αλλά ακόμη κι αν επιλεγεί μια μόνο θεματική και πάλι πολύ λειψά θα προσεγγιστεί.
Φίλες και φίλοι,
δεν υπάρχει άνθρωπος με μια στοιχειώδη δημοκρατική ευαισθησία που να μην ανησυχεί σήμερα για την άνοδο των νεοφασιστών στην Ελλάδα και σε όλη την Ευρώπη. Ωστόσο, δεν αρκεί η ανησυχία, ούτε καν η καταγγελία. Απαιτείται επειγόντως η ερμηνεία του φαινομένου και ακόμη περισσότερο να σκεφτούμε τον τρόπο αντιμετώπισής του. Ακριβώς για αυτό το λόγο θα επιχειρήσω να δώσω μια ερμηνεία της ανόδου του ναζισμού στη Γερμανία του Μεσοπολέμου και να εξηγήσω γιατί παρά τα φρικώδη εγκλήματά τους, οι Ναζί εξασφάλισαν την κοινωνική συναίνεση ή και την ενεργή στήριξη μεγάλων τμημάτων του γερμανικού λαού. Παράλληλα θα επιχειρήσω να δώσω μιαν ερμηνεία της ανόδου της ΧΑ καθώς και να καταθέσω μια πολιτική πρόταση για το πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί η επιρροή αυτής της φασιστικής οργάνωσης.
Α. Η ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ
Πρώτα απ’ όλα νομίζω ότι απαιτείται να δούμε το γενικότερο ιστορικό πλαίσιο εντός του οποίου γιγαντώθηκε το φασιστικό φαινόμενο.
Ο μεγάλος ηττημένος του Α΄ παγκόσμιου πολέμου ήταν δίχως αμφιβολία η Γερμανία. Η Γερμανία με τη ΣτΒ:
- Απώλεσε 40.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα (το 13% του εδάφους της),
- σχεδόν επτά εκατομμύρια κάτοικοι της βρέθηκαν ως μειονότητες στα νεόκοπα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης,
- έχασε σημαντικό μέρος των πλουτοπαραγωγικών πηγών της,
- ο γερμανικός στρατός περιορίστηκε στους 100.000 άνδρες
- αναγκάστηκε να αποδεχτεί την αποκλειστική ευθύνη για τον πόλεμο και αναγκάστηκε να καταβάλλει πολεμικές επανορθώσεις[1].
Η ΔτΒ στη συνέχεια χαρακτηρίζεται από την εισαγωγή αστικοδημοκρατικών ελευθεριών αλλά και από ένα συγκεντρωτικό σύστημα διακυβέρνησης μέσα από τις υπερεξουσίες του αρχικαγκελάριου. Χαρακτηρίζεται, επίσης, από την αναδιοργάνωση της αστικής τάξης για την αντιμετώπιση της επόμενης επαναστατικής κρίσης, την απαγόρευση των απεργιών, τη στρατολόγηση κάθε λογής αντιδραστικού στοιχείου σε αντιδραστικές οργανώσεις.
Στις 13 Μαρτίου του 1919 εκδηλώνεται πραξικόπημα που εκφράζει τα συμφέροντα των γιούνκερς και των στρατιωτικών. Η κυβέρνηση αδρανεί και το πραξικόπημα καταρρέει από την παγγερμανική απεργία και τον εξοπλισμό των εργατών. Μέσα από ένοπλες συγκρούσεις και σκληρές οδομαχίες η δικτατορία του Καπ γκρεμίζεται.
Το 1922 η οικονομική κατάσταση στη Γερμανία εξακολουθεί να είναι δύσκολη. Η βιομηχανική παραγωγή βρίσκεται μόλις στα 2/3 της προπολεμικής, ενώ το βιοτικό επίπεδο του λαού είχε πέσει κατά 4-5 φορές σε σχέση με το προπολεμικό. Η αγροτική οικονομία είχε καθοδική πορεία. Οι καταθέσεις στις τράπεζες είχαν καταντήσει χαρτιά χωρίς αξία. Από την άλλη η συγκέντρωση της παραγωγής και του κεφαλαίου δυνάμωσε. Με οικονομική ενίσχυση των μονοπωλίων και των γιούνκερς ιδρύονται αντιδραστικές και φασιστικές οργανώσεις που συμπεριλαμβάνουν παλιούς αξιωματικούς και υπαξιωματικούς, τη νεολαία της αστικής τάξης, μέρος των υπαλλήλων και μικροαστών και ξεπεσμένων ταξικών στοιχείων. Το Μόναχο ήταν το κέντρο του Φασιστικού Κόμματος που ιδρύθηκε το 1919 και το οποίο προς εξαπάτηση των μαζών πήρε τον προσδιορισμό εθνικοσοσιαλιστικό. Το 1921 αρχηγός του γίνεται ο Χίτλερ. Στην πράξη αυτές οι οργανώσεις οργανώνουν διαδηλώσεις και δολοφονικά χτυπήματα.
Οι φασιστικές οργανώσεις διοργανώνουν διαδηλώσεις και δολοφονικά χτυπήματα. Βασικές ιδεολογικές αρχές των ναζί είναι:
Στη συνέχεια η εξέλιξη του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος ήταν αλματώδης:
Β. ΠΩΣ ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΝΑΖΙ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΑΝ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ
Πώς είναι δυνατό χιλιάδες Γερμανών να ήταν συμμέτοχοι στην ατελείωτη φρίκη του Β΄ παγκόσμιου πολέμου; Πώς είναι δυνατό Γερμανοί στρατιώτες να ξεκοιλιάζουν στο Δίστομο εγκυμονούσες γυναίκες βγάζοντας τα έμβρυα και μετά από αυτά τα αίσχη να κάθονται ναι να τρώνε; Πώς είναι δυνατό ο Χίμλερ με απίστευτη κυνικότητα να λέει «[…] Το αν οι άλλοι άνθρωποι ζουν άνετα ή λιμοκτονούν με ενδιαφέρει μόνο στο βαθμό που τους χρειαζόμαστε ως σκλάβους για τον πολιτισμό μας. Το αν 10000 Ρωσίδες θα πεθάνουν από εξάντληση καθώς σκάβουν ένα αντιαρματικό όρυγμα με ενδιαφέρει μόνο στο βαθμό που το όρυγμα αυτό είναι χρήσιμο για τη Γερμανία. […] Θα σας μιλήσω με πάσα ειλικρίνεια για ένα πολύ σοβαρό ζήτημα. Μεταξύ μας θα πρέπει να μιλάμε με ειλικρίνεια για αυτό, αλλά ποτέ δε θα το αναφέρουμε δημόσια. Εννοώ την εκκένωση του εβραϊκού πληθυσμού, την εξόντωση όλων των Εβραίων… Οι περισσότεροι από σας γνωρίζουν τι σημαίνει να βλέπει κανείς εκατό, πεντακόσια ή χίλια πτώματα σωριασμένα το ένα πάνω στο άλλο. Να τακτοποιούμε αυτές τις στοίβες και την ίδια στιγμή, εκτός από εξαιρέσεις που οφείλονται σε ανθρώπινη αδυναμία, να παραμένουμε ευπρεπείς, αυτό είναι που μας έχει κάνει σκληρούς. Πρόκειται για μια σελίδα δόξας στην ιστορία μας, μια σελίδα που ανάλογή της ως τώρα ούτε θα γραφτεί ποτέ στο μέλλον»[4].
Προκειμένου να απαντήσουμε με μια σχετική πληρότητα στο ερώτημα που θέσαμε, αν θέλουμε, δηλαδή, να εξηγήσουμε τη συμμετοχή στη φρίκη, θα πρέπει να δούμε δυο περιόδους ξεχωριστά: την περίοδο πριν την άνοδο των Ναζί στην εξουσία και την περίοδο μετά την κατάληψή της. Οι λόγοι της διευρυμένης επιρροής των Ναζί δεν ταυτίζονται απαραίτητα σε αυτές τις δυο περιόδους.
[1] Περίοδος πριν την κατάληψη της εξουσίας
α) Οι Ναζί έχοντας πλήρως συνειδητοποιήσει την ουσία της ιστορικής φάσης την οποία διένυε η Γερμανία και η Ευρώπη κι έχοντας επίγνωση του κινδύνου μαζικής ριζοσπαστικοποίησης των μαζών, υιοθέτησαν μια φαινομενικά ριζοσπαστική ιδεολογία και πρακτική. Η μάζα 6 εκατομμυρίων ανέργων, η αυξημένη διείσδυση και επιρροή του ΚΚΓ, η αριστερή πτέρυγα του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος, οι επαναλαμβανόμενες απεργίες και οι εργατικοί αγώνες οδήγησαν τους Ναζί να «παντρέψουν» δυο λέξεις: το σοσιαλισμό και τον εθνικισμό. Την πρώτη την χρησιμοποίησαν προκειμένου να προκαλέσουν σύγχυση στις εργατικές μάζες και να έχουν πολιτικά οφέλη, τη δεύτερη γιατί ήταν οργανικό στοιχείο της ιδεολογίας τους.
Από την αρχή κιόλας το DAP, ο πρόδρομος του NSDAP, διακήρυξε τα ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις για όλους τους πολίτες, την εθνικοποίηση όλων των επιχειρήσεων που λειτουργούσαν ως τραστ, τη διανομή των κερδών των μεγάλων επιχειρήσεων, τη γενναιόδωρη διεύρυνση των κοινωνικών παροχών προς τους ηλικιωμένους, την άμεση κοινωνικοποίηση των μεγάλων καταστημάτων λιανικής πώλησης και την απόδοσή τους σε μικροεμπόρους με χαμηλό μίσθωμα, την απαλλοτρίωση της γης χωρίς αποζημίωση, χάριν της δημόσιας ευημερίας, τη βελτίωση υγείας και παιδείας, την κατάργηση του μισθοφορικού στρατού και την αντικατάστασή του από λαϊκή πολιτοφυλακή[5]. Είναι, επίσης, χαρακτηριστικό πως στις πρώτες συγκεντρώσεις των Ναζί υπήρχαν κόκκινες σημαίες και αντίστοιχα ριζοσπαστικά συνθήματα όπως αυτά που παραθέσαμε.
β) Όπως, ήδη, έχουμε αναφέρει η ΣτΒ ήταν βαρύτατη για τη γερμανική πλευρά, δημιουργώντας μια γενικότερη δυσαρέσκεια στις τάξεις του γερμανικού λαού. Οι Ναζί αξιοποίησαν πλήρως αυτή τη δυσαρέσκεια και πρόβαλλαν την ανάγκη για εθνική ολοκλήρωση. Βέβαια, δεν επρόκειτο για μια αξιοποίηση σε καθαρά ιδεολογικό επίπεδο αλλά η ρητορεία περί εθνικής ολοκλήρωσης εξέφραζε τις επιδιώξεις του γερμανικού ιμπεριαλισμού. Και πάλι το DAP διακήρυσσε την απαίτηση για την ένωση όλων των Γερμανών σε μια μεγάλη Γερμανία, την ακύρωση της ΣτΒ, την απαίτηση για γη, εκτάσεις και διατροφή του γερμανικού λαού και τη μετεγκατάστασή του πλεονάζοντος γερμανικού πληθυσμού. Έτσι, ικανοποιούσαν τη δυσαρέσκεια του γερμανικού λαού που απέρρεε από την ήττα του Α’ παγκόσμιου πολέμου και από τους βαρύτατους όρους της ΣτΒ.
γ) Είναι γνωστό πως παρά τις αντιμονοπωλιακές κορώνες τους οι Ναζί ενισχύθηκαν ποικιλοτρόπως από τα μονοπώλια. Η υλική στήριξη δεν πρέπει να υποτιμάται και είναι κατά τη γνώμη μου αναγκαίος όρος για να ανδρωθεί ένας αστικός πολιτικός σχηματισμός.
Μέσα στις συνθήκες της κρίσης του 1929, η μονοπωλιακή αστική τάξη της Γερμανίας άρχιζε να προβληματίζεται και να φοβάται πως θα προκύψει ένα νέο επαναστατικό κίνημα. Με δεδομένο ότι η ταξική πάλη διεξαγόταν με ένταση, με το ότι το κύρος των παλιών αστικών κομμάτων μειωνόταν και με την ηγεσία της σοσιαλδημοκρατίας να αμφισβητείται από τα τμήματα των εργαζομένων που την υποστήριζαν, λόγω των αντιλαϊκών επιλογών της. Έτσι οι μονοπωλητές και οι γιούνκερς αποφασίζουν να υποστηρίξουν πιο ενεργά τους φασίστες. Ο διευθυντής του τραστ Φραινίνχτε Σταλβέρκε διοργανώνει το 1929 στο Ντίσελντορφ συνάντηση με το Χίτλερ με τους μεγαλύτερους Γερμανούς βιομήχανους του Ρουρ και χρηματοδοτεί τις προεκλογικές καμπάνιες των ναζί.
Στις 27 Ιανουαρίου του 1932 σε μια μυστική συγκέντρωση που πραγματοποιήθηκε στο Ντύσελντορφ με τη συμμετοχή 300 αντιπροσώπων του χρηματιστικού κεφαλαίου. Σε αυτή τη συνάντηση ο Χίτλερ αναπτύσσει το πρόγραμμα του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος και υπόσχεται στα γερμανικά μονοπώλια να ξεριζώσει το μαρξισμό από τη Γερμανία. Οι μονοπωλιακοί κύκλοι παρέχουν πολύμορφη στήριξη στο Χίτλερ και το κόμμα του.
Το 1933 οι μονοπωλητές εγκρίνουν τους στόχους του Χίτλερ και δημιουργούν ταμείο με 3 εκ. μάρκα για τη στήριξη του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος[6].
Με ιστορικά δεδομένα όπως τα παραπάνω δε νιώθω απλώς έκπληκτος, αλλά θυμωμένος με ιστορικούς όπως ο «απίθανος» Στάνλει Πεν ο οποίος γράφει χαρακτηριστικά: «Παρ΄ όλη τη μεγάλη αριστερή προπαγάνδα ότι ήταν πληρωμένος πράκτορας του καπιταλισμού, ο Χίτλερ έλαβε μικρή οικονομική υποστήριξη από τις μεγάλες επιχειρήσεις […]»[7]. Ας βγάλει ο καθένας τα συμπεράσματά του για το τι εξυπηρετεί μια τέτοια εκτίμηση.
δ) Δεν ήταν όμως μόνο η ενίσχυση των μονοπωλίων που έδωσε φτερά στη δράση των ναζιστών αλλά και η εγκληματική στάση της σοσιαλδημοκρατίας. Αναφέρω χαρακτηριστικά: το 1929 απαγορεύεται η διαδήλωση της εργατικής πρωτομαγιάς. Όμως, η διαδήλωση πραγματοποιείται και με διαταγή του σοσιαλδημοκράτη διευθυντή της αστυνομίας πυροβολούνται άοπλοι εργάτες κι έτσι δολοφονούνται κάποιοι εξ αυτών. Το 1932 γίνονται προεδρικές εκλογές και οι σοσιαλδημοκράτες υποστήριξαν το συντηρητικό υποψήφιο Χίντεμπουργκ υποστηρίζοντας πως τάχα θα σώσει τη χώρα από το φασισμό. Οι σοσιαλδημοκράτες καλούσαν τους εργάτες να μη συμμετάσχουν στις απεργίες, δήλωναν ότι εργάζονται για να περισώσουν τον καπιταλισμό, ενώ απέρριπταν τις προτάσεις των κομμουνιστών για τη δημιουργία ενός μετώπου που θα απέκρουε το φασισμό[8].
[2] Περίοδος μετά την κατάληψη της εξουσίας
Οι λόγοι για τους οποίους εκατομμύρια Γερμανών ακολούθησαν το ναζισμό δεν ταυτίζονται στην πριν και στη μετά περίοδο κατάληψη της εξουσίας. Υπάρχουν κοινά σημεία, αλλά και κάποιες ιδιαιτερότητες.
α) Η κοινωνική συναίνεση δεν εξασφαλίζεται μόνο με τη μέθοδο του καρότου αλλά και με αυτή του μαστίγιου και από αυτήν την τελευταία οι Ναζί ήξεραν καλά.
Η προσπάθεια συντριβής του ΚΚΓ ξεκίνησε με τη γνωστή προβοκάτσια του εμπρησμού του ράιχσταγ. Για τον εμπρησμό κατηγορούνται οι κομμουνιστές και ως υπαίτιος του εμπρησμού ο Δημητρόφ. Κύριος οργανωτής της στημένης αυτής υπόθεσης είναι ο Γκέρινγκ, όπως ο ίδιος ομολόγησε αργότερα. Κατόπιν του εμπρησμού ακολούθησαν οι συλλήψεις χιλιάδων αντιφασιστών και ο κλείστηκαν σε φυλακές πάνω από 10 χιλ. αγωνιστές. Ταυτόχρονα, αναστέλλονται με έκτακτο διάταγμα όλα τα άρθρα του Συντάγματος της Βαϊμάρης που εγγυούνταν την ελευθερία του ατόμου, του λόγου, του τύπου, των συγκεντρώσεων και της ίδρυσης συνδικαλιστικών οργανώσεων.
Στις εκλογές του Μαρτίου το 1933, μέσα σε κλίμα τρομοκρατίας, το ΚΚΓ λαμβάνει το 12,3% και οι ναζιστές το 43,7%. Το ποσοστό αν και μεγάλο δεν τους έδινε την απόλυτη πλειοψηφία και προκειμένου να την αποκτήσουν, ακυρώνουν την εκλογή 81 κομμουνιστών βουλευτών. Από εδώ κι έπειτα ακολουθεί μια μαύρη περίοδος στυγνή τρομοκρατίας και βίας.
- Σε καθημερινή βάση πραγματοποιούνται συλλήψεις, βασανισμοί και δολοφονίες. Στις πρώτες 6 εβδομάδες φυλακίζονται 18 χιλ. κομμουνιστές.
- Διαλύονται οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, δημεύονται οι περιουσίες τους και οι ηγέτες τους κλείνονται σε στρατόπεδα.
- Μετά τους κομμουνιστές ακολουθούν οι σοσιαλδημοκράτες παρά το γεγονός ότι η στάση τους είχε διευκολύνει την άνοδο των φασιστών. Το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα απαγορεύεται και τα μέλη του κηρύσσονται αντικρατικά στοιχεία και χιλιάδες από αυτά κλείνονται στις φυλακές και σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Το χτύπημα των κομμουνιστών ήταν το πρελούδιο για την κατάργηση κάθε αστικοδημοκρατικής ελευθερίας.
Στο πλαίσιο του τρομοκρατικού κλίματος και της τρομοκρατικής πολιτικής εντάσσονται βεβαίως και οι δυο γνωστές νύκτες: η μια του 1934 που ονομάστηκε «νύχτα των μεγάλων μαχαιριών» κατά την οποία εκκαθαρίστηκαν οι εσωκομματικοί αντίπαλοι του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος και η άλλη του 1938 που ονομάστηκε «νύχτα των κρυστάλλων» και που αποτέλεσε την απαρχή του πογκρόμ των Εβραίων.
Στο επίπεδο των εργασιακών σχέσεων εφαρμόστηκε η καταναγκαστική εργασία ως μέτρο αντιμετώπισης της ανεργίας. Επρόκειτο για άμισθη εργασία συνδεδεμένη με την Πρόνοια και έξω από το νομικό πλαίσιο της εργατικής νομοθεσίας. Δικαίωμα μισθού δεν υπήρχε, αλλά η πληρωμή γινόταν υπό τη μορφή κοινωνικών παροχών. Το ναζιστικό καθεστώς καυχιόταν ότι κατόρθωσε να απορροφήσει με αυτό τον τρόπο 8.000.000 ανέργους σε διάστημα δυο ετών. Ταυτόχρονα σύμφωνα με ελέγχους που πραγματοποιήθηκαν σε εργοστάσια οι εργάτες δούλευαν συχνά από 80 ως 110 ώρες εβδομαδιαίως[9].
Για να καταστείλει τις εργατικές αντιδράσεις, το ναζιστικό καθεστώς συνέλαβε 11.687 ανθρώπους, πραγματοποίησε 609 δίκες, υπήρξαν 3238 καταδίκες με επιβολή 8294 χρόνων φυλάκισης. Οι Ναζί είχαν κατηγοριοποιήσει τους εργατικούς αγώνες ανάλογα με τα αίτιά τους: 21% αποδιδόταν σε μαρξιστική προπαγάνδα, 14% σε υποκίνηση, 15% σε κοινωνική αναταραχή, 25% σε μισθολογικά ζητήματα, και τέλος 22% σε άλλα ζητήματα[10].
Ιδιαίτερο ρόλο στην άσκηση της τρομοκρατίας έπαιξαν τα SS. Στα καθήκοντα των SS ανήκουν η κατασκοπία και η αντικατασκοπία, η κατάστρωση σχεδίου για την επίλυση του εβραϊκού ζητήματος, η επίβλεψη της λειτουργίας των στρατοπέδων συγκέντρωσης, η επιστημονική αντιμετώπιση ανταγωνιστικών θεωριών όπως ο μαρξισμός, ο καθολικισμός και ο πολιτικός φιλελευθερισμός. Το 1940 ιδρύονται τα ένοπλα SS (Waffen-SS) στα οποία ενσωματώθηκαν η προσωπική σωματοφυλακή του Χίτλερ, οι φρουρές στρατοπέδων συγκέντρωσης και οι μονάδες Εκκαθαρίσεων και Ειδικών Επιχειρήσεων. Οι τελευταίες, ουσιαστικά πυρήνας των Waffen-SS, ήταν αρχικά εκπαιδευμένες από το 1934 για την αντιμετώπιση εμφυλίου πολέμου[11].
Ειδικότερα στέκομαι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, μέτρο το οποίο εφαρμόστηκε αρχικά για τους κομμουνιστές και τους σοσιαλιστές αλλά σταδιακά αφορούσε σε οποιοδήποτε πρόσωπο μπορούσε να θεωρηθεί ως επικίνδυνο για το καθεστώς. Έτσι, συμπεριελήφθησαν ηγετικά στελέχη αριστερών αλλά και αστικών κομμάτων, στελέχη αλλά και απλά μέλη εργατικών συνδικάτων, μη «συνεργάσιμοι» εκδότες εφημερίδων και δημοσιογράφοι, ανυπότακτοι κληρικοί[12].Το 1941 μόνο, υπήρχαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης 110.000 άτομα που δεν ήταν εβραϊκής καταγωγής. Το σχέδιο αυτό εξυπηρετούσε ανάμεσα στα άλλα την ευγονική[13].
β) Ωστόσο, η κοινωνική συναίνεση και η εξασφάλιση της ενεργούς συμμετοχής των Γερμανών στα ανείπωτα ναζιστικά εγκλήματα είχε και υλική βάση που καθόλου δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Το αντίθετο. Αναφέρω ορισμένα χαρακτηριστικά μέτρα που έλαβε η ναζιστική κυβέρνηση:
- Εισήγαγε το μέχρι τότε άγνωστο όρο διακοπές.
- Διπλασίασε τον αριθμό των αργιών.
- Στις οικογένειες των στρατιωτών καταβαλλόταν το 85% του τελευταίου καθαρού μισθού τους (συγκριτικά οι οικογένειες βρετανών και αμερικανών λάμβαναν το 50%).
- Δεν επιβαρύνθηκαν με πολεμικούς φόρους οι αγρότες, οι μικροί και μεσαίοι υπάλληλοι καθώς και οι δημόσιοι υπάλληλοι σε μεγάλο βαθμό.
- Αυξήθηκαν οι συντάξεις ειδικά για τους μικροσυνταξιούχους.
- Πάγωσε την τιμή των ενοικίων.
- Απαγορεύτηκαν οι κατασχέσεις λόγω χρεών.
- Φρόντισαν να κρατηθούν σταθερές οι τιμές.
Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω μέτρων ήταν ότι οι οικογένειες των Γερμανών στρατιωτών εμφάνιζαν συχνά υψηλότερα εισοδήματα εν καιρώ πολέμου από ότι εν καιρώ ειρήνης. Σε αυτό συνέλαβε αποφασιστικά και η δυνατότητα των Γερμανών στρατιωτών να στέλνουν από τις κατακτημένες χώρες υλικά αγαθά προς τις οικογένειές τους στη Γερμανία, αλλά και το ότι ο γερμανικός στρατός ισοσκέλιζε τα έξοδά του στις χώρες κατοχής από την αφαίμαξη αυτών των χωρών. Το βασικό δόγμα ήταν πως «οι συνολικές δαπάνες της Βέρμαχτ σε μια περιοχή όφειλε να τις καλύπτει η ίδια η Βέρμαχτ». Στα γενικά έξοδα του γερμανικού στρατού συμπεριλαμβάνονταν μέχρι κι αυτά τα έξοδα για την αντικατάσταση των χαλασμένων δοντιών των Γερμανών στρατιωτών με χρυσές κορώνες και γέφυρες. Μερικά παραδείγματα: η Δανία παρέδωσε στο γερμανικό στρατό της Νορβηγίας το 1942 πάνω από 22000 βοοειδή, 17500 χοιρινά, 2870 τόνοι βούτυρο, 500 τόνοι μαρμελάδας, 800000 αυγά, 3000 τόνοι φρούτων και λαχανικών κ.ά. Οι Γερμανοί στρατιώτες λειτούργησαν στις κατεχόμενες χώρες ως ακόρεστοι καταναλωτές. Εκατομμύρια πακέτα εισέρεαν στη Γερμανία: παπούτσια από τη Β. Αφρική, βελούδο, μετάξι, λικέρ και καφές από τη Γαλλία, καπνός από την Ελλάδα, μέλι και λαρδί από τη Ρωσία, ρέγκες από τη Νορβηγία κ.ά. Το πλιάτσικο μπορεί να γινόταν ακόμη και με «νόμιμη» αγορά. Στο Βέλγιο για παράδειγμα οι Γερμανοί αγόρασαν με βέλγικα χρήματα 18.500 αυτοκίνητα το 1941. Στο Βέλγιο ειδικά πραγματοποιήθηκε ληστεία του χρυσού της εν λόγω χώρας. Το 1941 μεταφέρθηκαν 41 τόνοι χρυσού στη Μασσαλία. Είναι χαρακτηριστικές οι περιγραφές που υπάρχουν στα γράμματα των Γερμανών στρατιωτών εκείνης της εποχής από την Ουκρανία, όπου για παράδειγμα αναφέρεται η ανταλλαγή ενός φθηνού γυάλινου κοσμήματος με 2000 αυγά[14].
Πηγή για το γερμανικό πλιάτσικο αποτελέσαν οι περιουσίες των Εβραίων. Μάλιστα αφού γινόταν κατάσχεση της οικοσκευής των εβραϊκών σπιτιών αποδιδόταν στους πληγέντες, από τους βομβαρδισμούς, Γερμανούς.
γ) Εκτός, όμως, από την άσκηση της τρομοκρατίας σε συνδυασμό με τη θέσπιση πολιτικής κοινωνικών παροχών, την καταλήστευση των κατεχόμενων χωρών που εξασφάλιζε υλικά αγαθά στο γερμανικό λαό, την οικονομική και άλλη ενίσχυση των Ναζιστών από τα γερμανικά μονοπώλια, την αξιοποίηση της ήττας του Α’ παγκόσμιου πολέμου με τη διάδοση εθνικιστικών και ρατσιστικών στερεοτύπων, συνοδεύτηκε και από ένα επιτυχημένο σύστημα προπαγάνδας που πήρε υπόψη την ψυχολογία της μάζας. Αναμφισβήτητα οργανωτής και εμπνευστής του συστήματος προπαγάνδας υπήρξε ο Γιόζεφ Γκέμπελς. Στην προπολεμική περίοδο ο Τύπος, το ραδιόφωνο, η λογοτεχνία, η μουσική, το θέατρο, ο κινηματογράφος βρίσκονταν υπό την εποπτεία του Επιμελητηρίου του Ράιχ για τον πολιτισμό. Για τον Γκέμπελς η προπαγάνδα αφορούσε «την τέχνη να αντιλαμβάνεται κανείς την ψυχή ενός λαού και να επικοινωνεί με τα λαϊκά στρώματα με κατανοητή ορολογία και εκφράσεις». Παράλληλα, οι ναζιστές διέθεσαν στην αγορά ραδιοφωνικούς δέκτες σε χαμηλή τιμή ώστε να τους προμηθευτούν όσο το δυνατό περισσότεροι Γερμανοί. Ο Γκέμπελς οργάνωσε στη συνέχεια την καύση των «αντιγερμανικών» βιβλίων. Στις 10 Μαΐου του 1933 κάηκαν 20.000 βιβλία στην πλατεία όπερας του Βερολίνου, ανάμεσά τους βιβλία των Μαρξ, Φρόυντ, Χάινριχ Μαν κ.ά. Εκτός, όμως, από την καταστροφική πλευρά, η ναζιστική προπαγάνδα λειτούργησε και «δημιουργικά», έχοντας πάντα στην οπτική της τη διαμόρφωση φασιστικών συνειδήσεων. Έτσι, το Επιμελητήριο Καλών Τεχνών οργάνωσε 64 αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς και μοίρασε υποτροφίες, το Επιμελητήριο Τύπου αύξησε την κυκλοφορία εφημερίδων και περιοδικών, το Επιμελητήριο των Μουσικών διοργάνωσε 150 εκδηλώσεις και συναυλίες, το Επιμελητήριο Ραδιοφωνίας θέσπισε λογοτεχνικά βραβεία, το Επιμελητήριο Κινηματογράφου ίδρυσε κινηματογραφικά αρχεία και το Επιμελητήριο Θεάτρου ξανάνοιξε ορισμένες θεατρικές αίθουσες.
Όσον αφορά στον κινηματογράφο να σημειώσω πως ανάμεσα στα 1933 και 1944 παρήχθησαν περισσότερες ταινίες στο Γ’ Ράιχ σε σχέση με το Χόλυγουντ. Κλασικό παράδειγμα της ναζιστικής προπαγάνδας αποτελεί η πιο αντισημιτική ταινία όλων των εποχών με τίτλο «Ο αιώνιος Εβραίος». Πρόκειται για ένα δημιούργημα του Γκέμπελς. Στην ταινία παρουσιάζονται τα σπίτια των Εβραίων ως εντελώς ακατάστατα και βρώμικα, στους δρόμους παρουσιάζονται οι Εβραίοι να φλυαρούν και να εμπορεύονται, προβάλλονται εμετικές σκηνές με σφαγές ζώων από Εβραίους οι οποίοι απολαμβάνουν τη σφαγή και τη θέα του αίματος. Η προβολή της ταινίας απαγορεύεται μέχρι και σήμερα κι έχει δικαίωμα να την παρακολουθήσει ειδικό κοινό και μόνο για επιστημονικούς λόγους[15].
Νομίζω ότι οι παραπάνω παράγοντες, δηλαδή οι συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες εκείνης της εποχής, η τακτική της τρομοκρατίας αλλά και των παροχών, η δαιμονιώδης ναζιστική προπαγάνδα, δίνουν σε γενικές γραμμές την εξήγηση της αδράνειας, της συναίνεσης και της ενεργητικής στήριξης μεγάλων τμημάτων του γερμανικού λαού απέναντι στο ναζισμό.
Γ. ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΑΝΟΔΟΥ ΤΗΣ ΧΡΥΣΗΣ ΑΥΓΗΣ (ΧΑ)
Πώς είναι δυνατό στην Ελλάδα των αντιφασιστικών παραδόσεων, μιας χώρας με ισχυρό λαϊκό κίνημα, ένα γκρουπούσκουλο που λάμβανε στις βουλευτικές εκλογές του 2009 μόλις το 0,29% των ψήφων (19.624 ψήφους), να αυξάνει το ποσοστό του στο 6,97% (441.018 ψήφους) στις εκλογές του Μαΐου του 2012 και στις εκλογές του Ιουνίου του ίδιου χρόνου να λαμβάνει το 6,92% (425.990 ψήφους); Αν δεν κάνω λάθος δεν υπάρχει πολιτικός σχηματισμός μεταπολιτευτικά που να αύξησε το ποσοστό του και τις ψήφους του κατά 24 φορές και 22 φορές αντίστοιχα. Και υπάρχει πιθανότητα για περαιτέρω εκλογικό άλμα της ΧΑ στις επόμενες βουλευτικές εκλογές; Αυτό από μόνο του κάνει επιτακτική την ανάγκη εξήγησης αυτής της εκτίναξης, πόσω μάλλον όταν πρόκειται για ένα ναζιστικό μόρφωμα.
α) Η καπιταλιστική κρίση
Πρώτα απ’ όλα δεν μπορούμε να μην πάρουμε υπόψη μας το γεγονός ότι η άνοδος της ΧΑ επετεύχθη μέσα σε συνθήκες οξύτατης οικονομικής κρίσης αντίστοιχης, ίσως, με αυτή τη μεγάλη καπιταλιστική κρίση του 1929-1933. Η κρίση είναι καταλύτης εξελίξεων: μετασχηματίζει την κοινωνική διαστρωμάτωση, διαλύει βεβαιότητες προηγούμενων περιόδων, δημιουργεί ρηγματώσεις στις συνειδήσεις, διαφοροποιεί το πολιτικό σκηνικό. Κόμματα και ιδέες εξασθενούν και καταρρέουν, εμφανίζονται νέα, πραγματοποιούνται νέες πολιτικές και κοινωνικές συμμαχίες. Μέσα στην κρίση συνυπάρχουν στην κοινωνία και συχνά στο ίδιο άτομο ριζοσπαστικές και συντηρητικές διαθέσεις. Επομένως, είναι αντικειμενικό και πέρα από τη δική μας βούληση ότι εμφανίζονται ισχυρές κοινωνικές τάσεις ή δυναμώνουν κάποιες που βρίσκονταν εν υπνώσει. Αν τώρα πάρουμε υπόψη μας ότι μέχρι σήμερα ζούμε τα ωστικά κύματα της διάλυσης των σοσιαλιστικών χωρών και τη βαριά ήττα του κομμουνιστικού κινήματος, την υποχώρηση του εργατικού κινήματος όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν πρέπει να μας ξενίζει αυτή η απότομη άνοδος.
Μια σημαντικότατη κοινωνική παράμετρος σχετικά με την ενίσχυση των φασιστικών ομάδων και ιδεών εν μέσω καπιταλιστικής κρίσης είναι αυτή της κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Η κοινωνική βάση του ναζισμού είναι συχνά τα μικροαστικά στρώματα και ιδιαίτερα αυτά με την πιο αβαθή πολιτική συνείδηση. Η κρίση δε συνθλίβει μόνο την εργατική τάξη αλλά ευρύτατα μικροαστικά στρώματα. Όμως, τα στρώματα αυτά έχουν συνείδηση που παλινδρομεί ανάμεσα στη ρήξη και στην ενσωμάτωση κάτι που συμβαίνει λόγω της ερμαφρόδιτης ταξικής τους θέσης. Πότε πιέζονται προς την προλεταριοποίησή τους και πότε προς την αστικοποίησή τους. Αυτό ακριβώς τα κάνει ευάλωτα στις απότομες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές. Έτσι, στο μεσοπόλεμο το 1927 το 75% των μελών του ιταλικού φασιστικού κόμματος προερχόταν από τους μικροαστικούς και τους μεσοαστούς και μόλις το 15% από την εργατική τάξη, όταν αυτή αποτελούσε το 41,5% στον πληθυσμό[16]. Αντίστοιχα στη Γερμανία στις εκλογές του 1930 η εκπροσώπηση στο Εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα των ελεύθερων επαγγελματιών, των αγροτών και των δημόσιων υπαλλήλων ήταν πολύ υψηλότερο σε σχέση με το ποσοστό τους στο γερμανικό πληθυσμό[17].
Μια στατιστική της 1ης Γενάρη 1935 μας δίνει μία εικόνα:
— Το 7,3% όλου του «επαγγελματικά απασχολούμενου πληθυσμού» του Ράιχ ανήκει στο NSDAP. Απ' αυτό βλέπουμε ότι το NSDAP ήταν ένα τεράστιο κόμμα.
—Στο NSDAP ανήκε το 20% των δημοσίων υπαλλήλων (Beamten), ενώ στους δασκάλους και καθηγητές το ποσοστό έφτανε το 30%.
— Στο NSDAP ανήκει το 15% των «αυτοαπασχολουμένων».
— Στο NSDAP ανήκει το 12% των «μη δημοσίων» υπαλλήλων (Angestellten)[18].
Η ΧΑ δεν έχει ξεφύγει από αυτόν τον κανόνα. Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν αντιφατικά στοιχεία σε αναλύσεις που έχουν γίνει, φαίνεται πως πετυχαίνει την υψηλότερη επιρροή της στους ελεύθερους επαγγελματίες με 14,5%[19], ενώ βέβαια έχει συντριπτικά ποσοστά στα σώματα ασφαλείας με περίπου 50%. Αυτή, βεβαίως, είναι μια γενική θεωρητική τοποθέτηση που γνωρίζω καλά ότι δε δίνει μια ικανοποιητική και συγκεκριμένη απάντηση. Ας δούμε, λοιπόν, τις ειδικότερες αιτίες.
β) Στη ναζιστική Γερμανία έπρεπε να εξευρεθεί ένα εξιλαστήριο θύμα με βάση το οποίο να ερμηνευόταν η ήττα της Γερμανίας στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, η ανεργία και η γενικότερη ένδεια. Έτσι, με το φανταστικό εχθρό θα εξέλιπε ο κίνδυνος να στραφεί ο γερμανικός λαός προς τον πραγματικό υπαίτιο: το γερμανικό ιμπεριαλισμό. Ο φανταστικός εχθρός ήταν ο Εβραίος. Αντίστοιχα σήμερα ο φανταστικός εχθρός έχει κατασκευαστεί από τη ΧΑ και όχι μόνο από αυτή. Είναι ο μετανάστης που φταίει για την ανεργία, τις ασθένειες και την εγκληματικότητα. Έτσι και πάλι ο πραγματικός υπαίτιος κρύβεται που δεν είναι άλλος από τον καπιταλισμό και τις κρίσεις του που τις κουβαλά αναπόφευκτα.
γ) Το έδαφος για τη διάδοση των ιδεών της ΧΑ ήταν ήδη στρωμένο τόσο από τη ΝΔ όσο και από το ΠΑΣΟΚ. Ιδιαίτερη μνεία χρειάζεται να κάνουμε φυσικά στο ΛΑΟΣ που πολύ εύστοχα κάποιοι του προσθέτουν ένα Γ και έτσι μετατρέπεται σε ΛΑΓΟΣ. Ας θυμηθούμε, λοιπόν πως ο Παπαθεμελής ήταν αυτός που ως υπουργός δημόσιας τάξης κάλυψε δολοφονικές επιθέσεις των χρυσαυγιτών. Ο Σαμαράς ήταν αυτός που μίλησε για ανακατάληψη των πόλεων δίνοντας ένα χαρακτήρα πολεμικής αντιπαράθεσης στην οποία «απέναντι» βρίσκονταν οι μετανάστες. Ο Καρατζαφέρης ήταν αυτός που πρότεινε ως λύση στο μεταναστευτικό, τη μεταφορά των μεταναστών σε ξερονήσια όπου θα είναι παραγωγικοί για την Ελλάδα κατασκευάζοντας τσολιαδάκια που θα πωλούνται στους τουρίστες. Το ΛΑΟΣ ήταν αυτό που στην ιδεολογική του πλατφόρμα αναφερόταν στην υπεροχή της ελληνικής φυλής, που καλούσε σε επανάκτηση των χαμένων εδαφών, που μίλαγε για την ανάγκη το ελληνικό κράτος να περιθάλπει τους Έλληνες κι έπειτα αν υπάρχει δυνατότητα τους υπόλοιπους. Το ΛΑΟΣ δε δίστασε να βάλει στα ψηφοδέλτιά του στο παρελθόν μέλη της ΧΑ ενώ κατά τη ρήση του Καρατζαφέρη η ΧΑ είχε θέση στο ΛΑΟΣ. Ο Δένδιας ήταν αυτός που με το διεστραμμένο τίτλο Ξένιος Ζευς εκπόνησε ένα ρατσιστικό τρομοκρατικό σχέδιο εκκαθάρισης της Αθήνας από τα «μιάσματα». Και ήταν ο Κάρολος Παπούλιας, αυτός ο θλιβερός πρόεδρος της δημοκρατίας που συναγελάζονταν με το Μιχαλολιάκο σε συνάντηση που είχαν στο προεδρικό μέγαρο. Ξεχωριστή θέση στην καλλιέργεια φασιστικών απόψεων αποτελεί ποιος άλλος, ο Πάγκαλος του οποίου κάθε δήλωση, κάθε παρέμβαση ενίσχυε ό,τι πιο αντιδραστικό στην ελληνική κοινωνία.
δ) Στην περίοδο του Μεσοπολέμου η πάσης φύσεως ενίσχυση των μονοπωλίων του ναζιστικού κόμματος ήταν προωθητικός παράγοντας για την εκτίναξη του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος. Στην περίπτωση της ΧΑ η οικονομική της ενίσχυση γινόταν στο παρελθόν από τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, σύμφωνα με τον πρώην χρυσαυγίτη Κουσουμβρή. Σήμερα γίνεται με την προβολή τους από τα ΜΜΕ που γίνεται πλέον προκλητική, ενώ δε θα πρέπει να ξεχνάμε πως όλο το προηγούμενο χρονικό διάστημα λειάνθηκε το έδαφος με την παρέλαση ακροδεξιών στοιχείων όπως ο Καρατζαφέρης, ο Άδωνις Γεωργιάδης, ο τσεκουροφόρος Βορίδης κ.ά καθώς και με τη μεθοδευμένη παρουσίαση των προβλημάτων που προκύπτουν από το μεταναστευτικό. Ενίσχυση πρέπει να θεωρηθεί και η δικαστική ασυλία όλων εκείνων των εξτρεμιστικών ακροδεξιών στοιχείων που υπέπεσαν σε διάφορα νομικά παραπτώματα, αλλά και η πέρα κάθε αμφιβολίας συνεργασίας ΧΑ με τις δυνάμεις καταστολής.
ε) Υπάρχει μια αντιστοιχία άραγε ανάμεσα στις κοινωνικές παροχές του ναζιστικού κράτους και στη δράση της ΧΑ; Κατά τη γνώμη μου υπάρχει. Οι κοινωνικές παροχές κέρδιζαν τμήματα του γερμανικού λαού σε υλική βάση, απαντούσε στα υπαρκτά του προβλήματα. Η ΧΑ φαίνεται να λειτουργεί με αυτό τον τρόπο σε δυο επίπεδα: ένα φαντασιακό και ένα πραγματικό.
Στο φαντασιακό επίπεδο: Από την ημέρα ανόδου της ΧΑ κυκλοφόρησαν ευρέως κάποιες φήμες για την κοινωνική της δραστηριότητα. Σύμφωνα με αυτή οι χρυσαυγίτες προστατεύουν ηλικιωμένες γυναίκες προκειμένου με ασφάλεια να πάρουν τη σύνταξή τους ή ακόμη εκκενώνουν διαμερίσματα που έχουν νοικιάσει Πακιστανοί προκειμένου να διευκολύνουν τον ιδιοκτήτη που θέλει να απαλλαγεί από αυτούς. Στο πρόσφατο βιβλίο του για τη ΧΑ ο Δημήτρης Ψαρράς αποκαλύπτει ότι πρόκειται για μια μυθολογία που σκόπιμα καλλιεργείται για να κατασκευαστεί το κοινωνικό ανθρωπιστικό προφίλ των φασιστών. Πέρα, όμως, από το αν γεγονότα όπως αυτά που αναφέραμε λαμβάνουν χώρα ή όχι, το σημαντικότερο είναι το πώς λειτουργούν στη συνείδηση πλατιών τμημάτων του ελληνικού λαού. Με δεδομένο ότι είναι δύσκολο κανείς να διασταυρώσει την αλήθεια τους και με το ότι οι μεταδιδόμενοι μύθοι έχουν τη δύναμη του παραδείγματος και ενός γεγονότος που κάποιος το άκουσε από ένα γνωστό του και άρα δεν επιδέχεται αμφισβήτησης, ο αγανακτισμένος, θυμωμένος, ταλαιπωρημένος και κυρίως αυτός που περιμένει μια λύση εδώ και τώρα, είναι έτοιμος να δημιουργήσει και να ενστερνιστεί το νέο πολιτικό και ιδεολογικό αντιδραστικό πρόταγμα.
Στο πραγματικό επίπεδο: η ΧΑ προσεγγίζει κόσμο με την υπόσχεση εύρεσης δουλειάς και πάσης φύσεως διευκολύνσεων. Δε θέλει και πολύ σκέψη ότι η κρίση δημιουργεί μεγάλες μάζες ανθρώπων ευάλωτους σε εκβιασμούς, υποσχέσεις και διευκολύνσεις. Παράλληλα οργανώνει κοινωνικά παντοπωλεία και συσσίτια, εννοείται μόνο για Έλληνες.
στ) Στο επίπεδο της προπαγάνδας η ΧΑ χρησιμοποιεί όπως και οι Ναζί εύκολα κι εύληπτα μηνύματα που πατάνε στις ήδη συντηρητικές συνειδήσεις που έχει διαμορφώσει το σύστημα. Παράλληλα, αν και σταθεροί στις μαύρες ιδέες τους, μπορούν όποτε χρειαστεί να είναι και καιροσκόποι κι ευέλικτοι. Παράδειγμα: αν και κτυπάνε ομοφυλόφιλους δεν έχουν κανένα πρόβλημα να χαρακτηρίσουν το Γαϊτάνο ως επιφανή και αξιόλογο καλλιτέχνη μόνο και μόνο γιατί δήλωσε τη συμπάθειά του προς αυτούς. Αν και πολλοί από αυτούς είναι σατανιστές με πιο χαρακτηριστική περίπτωση τον Καιάδα, μπορούν και συγχρωτίζονται με την εκκλησία, ή τουλάχιστον με μέρος της. Στην απεργία της χαλυβουργίας αν και δήλωσαν τη στήριξή τους στο Μάνεση στο εργοστάσιο του Βόλου, δεν είχαν πρόβλημα να απευθύνουν χαιρετισμό στους απεργούς της Αθήνας και να τους προσφέρουν τρόφιμα. Το πρότυπο όσον αφορά στην εμφάνισή τους είναι αυτό του κοντοκουρεμένου, αλλά έχουν στις τάξεις τους και το μακρυμάλλη Καραϊσκάκη. Οι αναφορές τους στα φασιστικά ιδεώδη, δεν εμποδίζουν το Μιχαλολιάκο να απαγγείλει Καβάφη εντός της βουλής (με απαράμιλλο τρόπο). Ως γνήσιοι καιροσκόποι αλλά και ναζιστές δε διστάζουν να χρησιμοποιήσουν αντιγραφειοκρατική, αντιιμπεριαλιστική και αντιμνημονιακή ρητορεία. Για παράδειγμα α) η ΧΑ βάλει εναντίον του μνημονίου με κάθετο τρόπο, β) μιλά για κατάργηση των προνομίων των βουλευτών, για βουλευτικό μισθό στο ύψος του δημοσιοϋπαλληλικού μισθού, για κατάργηση της κρατικής χρηματοδότησης στα κόμματα, γ) αναφέρεται στην πολιτική των ξένων που λυμαίνονται τον ελληνικό δημόσιο πλούτο, στο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο που αφαιμάζει το λαό, στην κινεζοποίηση του ελληνικού λαού. Ας δούμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από ένα κείμενό τους.
ΕΙΜΑΙ ΧΡΥΣΑΥΓΙΤΗΣ ΣΗΜΑΙΝΕΙ:
[…] είμαι εχθρός κάθε εξουσίας που διαιωνίζει αυτή τη σήψη που ‘χει για στήριγμά της την πλουτοκρατία. Κάθε εξουσίας, είτε δικτατορία των στρατιωτικο-οικονομικών συμφερόντων είναι, είτε δικτατορία του κοινοβουλευτισμού. Γιατί είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος: του αντεθνικού ισοπεδωτισμού.
[…] Στο Λαϊκό κράτος δεν υπάρχει κοινωνική διαστρωμάτωση με βάση τις εισοδηματικές -οικονομικές τάξεις. Οι λαϊκές τάξεις είναι συνεργαζόμενες οργανικά, ομάδες ανθρώπων με άλλες παραγωγικές ειδικές ικανότητες και δεξιότητες η κάθε μια. Ακριβώς όπως σ’ ένα ζωντανό οργανισμό. Τα διαφορετικά συστήματα συνεισφέρουν αρμονικά και σε πλήρη συνεργασία για την επιβίωσή του. Κανόνας του Λαϊκού κράτους για τις σχέσεις των Λαϊκών – οργανικών τάξεων είναι η Αλληλεγγύη. Οι ελάχιστοι άνθρωποι που έχουν διαρρήξει οριστικά την οργανική σχέση των καταβολών τους με τον Λαό είναι τα μέλη της “πλουτοκρατικής ολιγαρχίας” με τον κοσμοπολιτισμό τους, και τα μέλη των καθοδηγητικών ομάδων της “μπολσεβίκικης κομματο-συνδικαλιστικής ολιγαρχίας” με τον διεθνισμό τους. Οι Ολιγαρχίες του χρήματος και της κομματικής τυραννίας είναι το ίδιο. Εχθροί του Έθνους και του Λαού.
[…] Είμαι εχθρός της μεγάλης και εκμεταλλευτικής ιδιοκτησίας, είτε ντόπιας είτε διεθνιστικής, όσο και υπέρμαχος της οικογενειακής μικροϊδιοκτησίας του κλήρου ή τεμένους των προγόνων μας. Το χρήμα είναι αναγκαίο μέσο και όχι ρυθμιστικός παράγοντας της ζωής ή αυτοσκοπός. Απώτατος στόχος του Λαϊκού κράτους είναι η κλιμακωτή εξάλειψη της ψευτοαντικειμενικής αξίας του χρήματος και η ελεγχόμενη χρήση του σαν ανταλλακτικού μέσου. Το κράτος πρέπει να ελέγχει την ατομική ιδιοκτησία ώστε αυτή να μην γίνεται επικίνδυνη για την επιβίωση του Λαού ή να μπορεί να τον χειραγωγήσει. Η οικονομία να σχεδιάζεται ώστε να εξυπηρετεί την Εθνική πολιτική και να εξασφαλίζει το μέγιστο ποσοστό αυτάρκειας με απεξάρτηση από τις διεθνείς αγορές και έλεγχο κάθε πολυεθνικής[20].
ζ) Δε θα πρέπει, τέλος, να υποτιμηθεί και ένας άλλος παράγοντας, πολιτισμικός. Όλα τα προηγούμενα χρόνια άνθισαν μια σειρά ρατσιστικών ανέκδοτων και τσιτάτων (π.χ. καλός μαύρος ο νεκρός μαύρος), η πηγή των οποίων είναι άγνωστη (μπορούμε βεβαίως να την υποθέσουμε). Τα ανέκδοτα αυτά προετοίμασαν με τη σειρά τους τη συνείδηση πολλών ανθρώπων για αυτό που συμβαίνει σήμερα. Ακόμη κι αυτή η διαφήμιση με τον Πίου δημιουργεί ένα ρατσιστικό στερεότυπο για τους μετανάστες: δέχονται να κάνουν τον παλιάτσο προς τέρψιν του φιλοθεάμονος κοινού, όπου κι αν πάνε καθαρίζουν τζάμια κ.λπ.
Δ. ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΟΥΜΕ ΤΟ ΝΕΟΝΑΖΙΣΜΟ
Όποιος δε βλέπει σήμερα ότι οι νεοναζί πρέπει να αντιμετωπιστούν, όποιος νομίζει ότι το φαινόμενο είναι παροδικό και ότι εύκολα θα ξεφουσκώσει, όποιος αρνείται την αντιμετώπιση του κινδύνου για να μην απολέσει την επαναστατική του καθαρότητα προτάσσοντας δήθεν το ταξικό έναντι του δημοκρατικού, τότε θα φέρει μεγάλη ιστορική ευθύνη για τη γιγάντωση του φιδιού. Το αυγό του φιδιού δεν εκκολάπτεται, αλλά έχει σκάσει και το φίδι σέρνεται στους δρόμους της πόλης. Πώς, λοιπόν, πρέπει να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος αυτός;
Νομίζω ότι η αντιμετώπιση αυτή πρέπει να είναι σε δυο επίπεδα: ένα ιδεολογικό και ένα πολιτικό. Προφανώς τα δυο αυτά επίπεδα συχνά αλληλεπικαλύπτονται και τα όριά τους κάποιες φορές δεν είναι και τόσο σαφή παρά τη σχετική τους αυτοτέλεια.
Στο πρώτο επίπεδο, το ιδεολογικό, νομίζω ότι δυο ζητήματα πρέπει αν απαντηθούν: 1) το γιατί η ΧΑ είναι μια απολύτως συστημική δύναμη, για την ακρίβεια προϊόν δημιουργημένο από το ίδιο το σύστημα και 2) το γιατί η ΧΑ είναι μια φασιστική δύναμη και να αποδειχθεί πέρα από κάθε αμφιβολία η συγγένειά της με τον εθνικοσοσιαλισμό του Χίτλερ.
Και τα δυο ζητήματα είναι εξίσου κρίσιμα και δεν μπορεί το ένα να αντιπαρατίθεται στο άλλο. Πρέπει να είμαστε κάθετοι: η ΧΑ είναι δημιούργημα του συστήματος, όπως άλλωστε και το ναζιστικό κόμμα της Γερμανίας του Μεσοπολέμου. Είναι οι ραβδούχοι του συστήματος και είναι πλέον από τα αγαπημένα παιδιά των ΜΜΕ. Αιτιάσεις όπως αυτές του Τράγκα, ότι είναι μια κοινοβουλευτική δύναμη με διακριτό ποσοστό, ότι εκπροσωπούν ένα σημαντικό τμήμα του ελληνικού λαού, ότι οι κανόνες της δημοκρατίας επιτάσσουν την προβολή τους, ότι αν τους αφήσεις και μιλάνε εκτίθενται κ.λπ. δεν αντέχουν σε σοβαρή κριτική. Τα ΜΜΕ τους προβάλλουν γιατί αυτή είναι η επιλογή του μεγάλου ελληνικού κεφαλαίου στην παρούσα φάση. Και σιγά σιγά η προβολή τους, τους απενεχοποιεί στα μάτια μεγάλων τμημάτων του ελληνικού λαού. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίες οι προβλέψεις τόσο του Τράγκα όσο και του Καραμανλή ότι η ΧΑ θα φτάσει το 20%. Πρόκειται για σχεδιασμό του συστήματος και την πρόθεση των μονοπωλίων να παίξει η ΧΑ αποφασιστικό ρόλο στις επερχόμενες πολιτικές εξελίξεις και ίσως να πρωταγωνιστήσει. Τι σχέση έχει με τη δημοκρατία ακόμη και με αυτή την αστική, η προβολή τύπων όπως ο Κασιδιάρης που είναι υμνητής του Χίτλερ; Τύπων που μιλάνε για την υπεροχή της λευκής φυλής, για βρωμοαράπηδες, που προπηλακίζουν σε ζωντανή τηλεοπτική εκπομπή, που ξυλοφορτώνουν ανήμπορους μετανάστες, που μαχαιρώνουν αριστερούς; Τι σχέση έχει με τη δημοκρατία η προβολή μιας οργάνωσης που μιλά για «το παραμύθι του Πολυτεχνείου»; Προφανώς, λοιπόν, η προβολή τους δεν έχει να κάνει με δημοκρατικούς κανόνες.
Για να δούμε, όμως, γιατί η ΧΑ είναι συστημικό κόμμα. Η ΧΑ μπορεί να καταγγέλλει τα μνημόνια και το ξεπούλημα της Ελλάδας, αλλά επί της ουσίας σε ποια κινηματική διαδικασία μπήκε για να αποκρούσει την αντεργατική επίθεση; Πότε η ΧΑ οργάνωσε απεργιακές κινητοποιήσεις κατά των Ελλήνων καπιταλιστών ή πότε τις στήριξε; Ποτέ. Η δήθεν αντιμνημονιακή ΧΑ προτρέπει τους Έλληνες εργάτες να δουλεύουν με μισθό 400 ευρώ και εμπλέκεται σε γραφεία εύρεσης εργασίας, δηλαδή στο σύγχρονο δουλεμπόριο, ενώ υποστηρίζει την παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη. Παρουσιάζει ως θέση της την έξοδο από διεθνείς οργανισμούς, αλλά αποφεύγει επιμελώς να τους ονοματίσει. Ο αντικαπιταλισμός τους είναι απολύτως κίβδηλος. Είναι ανύπαρκτος και συνειδητά κατασκευασμένος με αυτόν τον τρόπο για να αποπροσανατολίσει εκείνους τους εργαζόμενους που λόγω της κρίσης αναζητούν πολιτικές λύσεις και απαντήσεις. Μια από τις ισχυρότερες αποδείξεις για τον ψευδοαντισυστημικό χαρακτήρα της ΧΑ αποτελεί η στάση της στη βουλή σχετικά με τη φορολόγηση των εφοπλιστών την οποία αρνήθηκε, ενώ μίλησε για παροχή προνομίων για να προσλαμβάνουν τάχα ελληνικά πληρώματα.
Όσον αφορά στη ναζιστική φύση της ΧΑ τα πράγματα είναι εξίσου ξεκάθαρα: ο Μιχαλολιάκος κατά δική του δήλωση επηρεάστηκε κατ΄αρχάς από βιβλία όπως το ημερολόγιο του Γκέμπελς (Πλεύρης), το Εβραίοι και Κομμουνιστές (της συνεργάτιδας των γερμανών Σίτσας Καραϊσκάκη) κ.ά. Στη Διακήρυξη ιδεολογικών αρχών καταφέρονται εναντίον των Εβραίων, ενώ οι αναφορές στον εθνικοσοσιαλισμό είναι συνεχείς, καταγγέλλεται η αστική δημοκρατία και ο κομμουνισμός, επισημαίνεται το πρόβλημα ότι «η φυλετική επιμειξία είναι το αίτιο του βιολογικού εκφυλισμού του Άριου Δημιουργού», μιλάνε για την ανάγκη στείρωσης των Αφρικανών και Ασιατών, χαιρετίζουν το φυλετικό κράτος της Ν. Αφρικής. Ο δημοφιλής Ηλίας Κασιδιάρης δεν έκρυψε ποτέ το θαυμασμό του στο Χίτλερ. Στις 20 Απριλίου του 2011 έγραφε στην εφημερίδα της ΧΑ την ευχή του να είχαν επικρατήσει οι Ναζί στο Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Ο Χίτλερ χαρακτηρίζεται ως «μέγας κοινωνικός αναμορφωτής και οργανωτής ενός προτύπου κράτους». Είναι επίσης γνωστό το πόνημα που έχει γράψει ο Κασιδιάρης σχετικά με την ομάδα Χ της κατοχής. Να μην ξεχνάμε, ακόμη, πως σε πρόσφατη εκδήλωση της ΧΑ ο Μιχαλολιάκος χαιρέτησε ναζιστικά το ακροατήριό του, όπως άλλωστε είχε κάνει στο παρελθόν στο δημοτικό συμβούλιο της Αθήνας. Παράλληλα με την αποκάλυψη της φασιστικής φύσης της ΧΑ απαιτείται και η αποκάλυψη της δράσης των πολιτικών προγόνων τους: των δοσιλογικών κυβερνήσεων της κατοχής, των ταγμάτων ασφάλειας και των κουκουλοφόρων καθώς και της Χούντας. Τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται αυτονόητο. Όλα πρέπει να εξηγούνται από την αρχή και με ιστορικές λεπτομέρειες που θα τεκμηριώνουν τον όποιο ισχυρισμό.
Στο δεύτερο επίπεδο το πολιτικό, το λαϊκό κίνημα πρέπει να αναλάβει δράση: δεν μπορεί να επιτραπεί η δράση των μελών της ΧΑ μέσα στις μαζικές διαδικασίες. Στα συνδικάτα, στους φοιτητικούς συλλόγους, στους συλλόγους γονέων και κηδεμόνων, στους επιστημονικούς φορείς και αλλού. Παρά το γεγονός ότι η άνοδος της ΧΑ έχει προκαλέσει όχι μόνο ανησυχία αλλά και απογοήτευση σε πλατιά στρώματα δημοκρατικών πολιτών, δε θα πρέπει να παραβλέψουμε το γεγονός ότι η ΧΑ έχει αντιμετωπιστεί από το κίνημα και τον απλό κόσμο στην προσπάθειά της να παρέμβει σε κοινωνικές διεργασίες. Για παράδειγμα στην Κοκκινιά αναχαιτίσθηκε η προσπάθειά τους να κλείσουν τα μαγαζιά των μεταναστών. Οι τρίτεκνοι τους έδιωξαν από τη συγκέντρωσή τους. Οι μαθητές στο εσπερινό του ΕΠΑΛ Γιαννιτσών απομόνωσαν το χρυσαυγίτη που πήγε να εμποδίσει εξόρμηση του ΠΑΜΕ. Οι εργάτες του εργοστασίου Παπουτσάνης δεν επέτρεψαν στους χρυσαυγίτες την είσοδο. Πρόσφατα μου ήρθε η πληροφορία ότι οι χρυσαυγίτες θα κατέλθουν με ψηφοδέλτιο στις εκλογές του σωματείου των ΤΑΞΙ. Ο προοδευτικός κόσμος, ο κόσμος με δημοκρατικές ευαισθησίες θα πάρει πρωτοβουλία απομόνωσής τους;
Σε αυτό το μέτωπο κατά των ναζιστών βαρύνοντα ρόλο έχουν οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων. Οι εκπαιδευτικοί διαπλάθουμε συνειδήσεις μπορούμε να επηρεάσουμε θετικά ή αρνητικά τις σκέψεις, τις ιδέες, τη στάση ζωήςθητών και φοιτητών. Χρειάζεται κουβέντα μέσα στην τάξη και στα φοιτητικά αμφιθέατρα με μεγάλη υπομονή και χωρίς οξύτητες. Εδώ τα πράγματα διαφοροποιούνται σε σχέση με τα τηλεοπτικά πάνελ. Τους μαθητές που δηλώνουν μέλη ή συμπαθούντες της ΧΑ δεν πρέπει να τους αποπαίρνουμε αλλά να τους αφήσουμε να μιλήσουν και στη συνέχεια με ήπιο τρόπο να αποδομήσουμε την όποια επιχειρηματολογία τους, χωρίς προσβολές. Πρέπει όσοι έχουμε δημοκρατικές ευαισθησίες να παρέμβουμε στους συλλόγους, στις ΕΛΜΕ, στις ΔΟΕ, στους πανεπιστημιακούς συλλόγους, προκειμένου να εμποδίσουμε τη δράση των ναζί, να συγκροτήσουμε συμμαχίες με συγκεκριμένο περιεχόμενο και στόχο. Οι εξαγγελίες της ΧΑ για επισκέψεις στα σχολεία, πρέπει να βρουν μπροστά τους ένα τοίχο που θα ορθωθεί από το πανεκπαιδευτικό κίνημα: από τα συνδικάτα των εκπαιδευτικών, από τους συλλόγους γονέων από τα 15μελή.
Ένα τέτοιο δημοκρατικό κίνημα δεν μπορεί να είναι ένα γενικά ανθρωπιστικό κίνημα. Η γνώμη μου είναι πως πρέπει να αποτελέσει τη συνιστώσα ενός Αντιιμπεριαλιστικού Αντιμονοπωλιακού Κινήματος, ενός κινήματος που θα έχει ως στόχο του την ανατροπή των μνημονίων και τη ριζική αλλαγή πλεύσης του τόπου προς όφελος του λαού.
Δεν μπορούμε με απάθεια να παρατηρούμε την άνοδο των νεοναζί παρά μόνο να δράσουμε αποφασιστικά. Το οφείλουμε στον εαυτό μας, στα παιδιά μας, στους μαθητές μας. Οι σχολικές γιορτές της 28ης Οκτώβρη και της 17ης Νοέμβρη αποτελούν σημαντικά «πατήματα» προκειμένου να αποκαλύψουμε τη δράση των ναζί, να δείξουμε τι σημαίνει φασισμός, να γνωστοποιήσουμε τη δράση των πατριωτών, των κομμουνιστών και των αντιφασιστών. Νομίζω ότι η πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός αντιφασιστικού αρχείου με το όνομα «βαλιτσάκι του εκπαιδευτικού» είναι μια εύστοχη πρωτοβουλία που θα πρέπει να βρει μιμητές και να διευρυνθεί.
Επιτρέψτε μου να κλείσω με μια συγκλονιστική ιστορία και δυο ντοκουμέντα που τα αφιερώνω σε όλα τα θύματα του ναζισμού παλιού και νέου.
1. Το 1942 η Ουκρανία έχει καταληφθεί από τους Ναζί. Η στρατιωτική διοίκηση των Ναζί προκειμένου να αποδείξει την υποτιθέμενη υπεροχή της άριας φυλής και για να ανορθώσει το ηθικό των Γερμανών στρατιωτών μαζεύει τους παίκτες της Δυναμό Κιέβου έτσι ώστε να διεξαχθεί ένας ποδοσφαιρικός αγώνας ανάμεσα σε αυτούς και σε ομάδα επίλεκτων στρατιωτών του γερμανικού στρατού. Στον πρώτο αγώνα οι Γερμανοί χάνουν με σκορ 5-1. Έτσι, προγραμματίζεται αγώνας ρεβάνς. Διαιτητής του αγώνα ορίζεται ένας αξιωματικός των SS. Οι Γερμανοί λένε στους Ουκρανούς ότι κατά την έναρξη του αγώνα πρέπει να χαιρετίσουν φασιστικά, κάτι που αρνούνται οι τελευταίοι. Μετά την ανάκρουση του ναζιστικού ύμνου, οι παίκτες της Δυναμό έσφιξαν τις γροθιές τους σήκωσαν το χέρι τους και μετά το έφεραν στην καρδιά τους και φώναξαν τον χαιρετισμό του Κόκκινου Στρατού: “Fizcult Huraaa”, δηλαδή “Πάμε δυνατά, Ουράαα”. Η διαιτησία υπερβαίνει τα όρια του γελοίου αφού σε κάθε επαφή τους οι Γερμανοί στρατιώτες σχεδόν ξυλοκοπούν ατιμώρητοι τους Ουκρανούς. Στο ημίχρονο οι Γερμανοί χάνουν και ο αρμόδιος Γερμανός επισκέπτεται τα αποδυτήρια των Ουκρανών. Το μήνυμα είναι σαφές: ή μας δίνετε τον αγώνα ή δε σας εγγυόμαστε για τίποτα. Όσο μιλάει, οι Ουκρανοί ποδοσφαιριστές είναι επιδεικτικά αδιάφοροι. Στο δεύτερο ημίχρονο κι ενώ το σκορ είναι 5-3 υπέρ των Ουκρανών, ο Klimenko, ένας κεντρώος που έπαιζε όμως στα μπακ με την ομάδα της Start (ονομασία των παικτών της Δυναμό), παίρνει την μπάλα, κατεβαίνει αλλάζοντας με απίστευτη ταχύτητα πάσες με τους συμπαίκτες του, προς την Γερμανική περιοχή και εκεί ξεφτιλίζει ολόκληρη την ομάδα επίλεκτων της Βέρμαχτ. Ο Klimenko, περνά με ντρίμπλες πέντε παίκτες της Γερμανικής άμυνας, και βρίσκεται τετ α τετ με τον Γερμανό τερματοφύλακα. Κάνει μια, δυο προσποιήσεις, ο τερματοφύλακας πέφτει αριστερά και ο Ουκρανός τον περνάει από δεξιά. Όμως δεν σουτάρει προς το άδειο τέρμα, κάνει μια στροφή και ξαναπερνάει άλλη μια φορά τον τερματοφύλακα, ο οποίος ζαλίζεται και πέφτει κάτω. Ο Klimmenko φτάνει στην γραμμή του άδειου τέρματος χαμογελάει, γυρίζει την πλάτη του και σουτάρει επιδεικτικά με δύναμη προς το κέντρο του γηπέδου.
Ο Γερμανός διαιτητής έξαλλος σφυρίζει την λήξη του αγώνα στο 85. Οι Γερμανοί επίσημοι αφρίζουν από το κακό τους και αποχωρούν αμέσως. Οι Ουκρανοί σαν μικρά παιδιά αγκαλιάζονται και κλαίνε στο κέντρο του γηπέδου. Έξω από το γήπεδο οι Ουκρανοί πολίτες παραληρούν, ουρλιάζουν από χαρά, ζητωκραυγάζουν. Οι Γερμανοί τους απωθούνε με τα λυκόσκυλα.
Τις επόμενες ημέρες οι περισσότεροι από τους παίκτες της Δυναμό συλλαμβάνονται, βασανίζονται και εκτελούνται. Η ιστορία έγραψε με χρυσά γράμματα των ηρωισμό αυτών των πατριωτών που δεν υπολόγισαν τη ζωή τους, αλλά αυτό που τους ένοιαζε ήταν η αξιοπρέπειά τους και το να δώσουν ένα μήνυμα απαράμιλλης αντίστασης στον ουκρανικό και όχι μόνο λαό. Τρούσεβιτς, Σβιριντόφσκι, Κορότκιχ, Κλιμένκο, Τιούτσεφ, Πούτιστιν, Κουζμένκο, Χοντσαρένκο, Μπαλάκιν, Σουκάρεφ, Μέλνικ, αυτοί ήταν οι ήρωες του σοβιετικού λαού.
2. Οι φασίστες όπου δρουν σπεκουλάρουν με την έννοια της πατρίδας. Η ιστορία, ωστόσο, δεν αφήνει κανένα περιθώριο για το ποιος είναι πατριώτης και ποιος όχι. Μια ελάχιστη απόδειξη για το ποιος μάχεται για την πατρίδα του και το δίκιο του λαού, αποτέλεσαν στο παρελθόν οι όρκοι που έδιναν από τη μια οι ΕΛΑΣίτες και από την άλλη οι ταγματασφαλίτες.
Φίλες και φίλοι, ο Σύλλογος Γιάνης Κορδάτος κι εγώ προσωπικά στέλνουμε ένα μήνυμα από αυτό το βήμα. Θα δώσουμε τη μάχη και προειδοποιούμε όλα τα φασιστοειδή: το Στάλινγκραντ δεν τους περίμενε μόνο στο παρελθόν αλλά τους περιμένει και τώρα. Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΔΕ ΘΑ ΠΕΡΑΣΕΙ!!!
---------------------------------
[1]. Σφήκας Θανάσης, Η συνθήκη των Βερσαλλιών, στο: Α΄ παγκόσμιος πόλεμος, Οι αιτίες, Η φρίκη, Ο μεσοπόλεμος, Ε Ιστορικά, σελ. 107-108, χ.χ.
[2]. Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, Λήμμα Φασισμός, τ.33, σελ. 646-647, Εκδοτική Εταιρεία Ακάδημος, 1983.
[3]. Βλέπε χαρακτηριστικά, Αδόλφος Χίτλερ, Ο Αγών μου, σελ. 621-650, εκδ. Κάκτος, 2006.
[4] . Αναφέρεται στο Γραμμένος Θεοφάνης, Το κράτος των SS, σελ. 89-90 στο Αδόλφος Χίτλερ, Η άνοδος, η σφαγή, η κατάρρευση, Ε ιστορικά.
[5]. Βλέπε αναλυτικότερα Λαναράς Κώστας, Εθνικοσοσιαλισμός, Κίνημα, Κόμμα, Κράτος, σελ. 117-120, εκδ. Εντός, 2004.
[6]. Τα στοιχεία από Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ, Παγκόσμια ιστορία, τ. Θ1-Θ2.
[7]. Πεν Στάνλει, Η ιστορία του φασισμού, σελ. 245, εκδ. Φιλίστωρ, 2000.
[8]. Τα στοιχεία από Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ, Παγκόσμια ιστορία, τ. Θ1-Θ2.
[9]. Βλέπε αναλυτικότερα Μπολόνια Σέρτζιο, Ναζισμός και εργατική τάξη, σελ. 91-92, εκδ. Antifa-Scripta, 2011.
[10]. Ο.π., σελ. 141.
[11]. Γραμμένος Θεοφάνης, Το κράτος των SS, στο: Αδόλφος Χίτλερ, Ε Ιστορικά, σελ. 83-90.
[12]. Βλέπε αναλυτικότερα Λαναράς Κώστας, Εθνικοσοσιαλισμός, Κίνημα, Κόμμα, Κράτος, σελ. 195-208, εκδ. Εντός, 2004.
[13]. Μπολόνια Σέρτζιο, Ναζισμός και εργατική τάξη, σελ. 89-92, εκδ. Antifa-Scripta, 2011.
[14]. Βλέπε αναλυτικότερα Άλι Γκετζ, Το λαϊκό κράτος του Χίτλερ, εκδ. Κέδρος, 2009.
[15]. Βλέπε αναλυτικότερα, Χονδροματίδης Ιάκωβος, Γκαίμπελς, Ο μάγος της προπαγάνδας, περιοδικό Περισκόπιο.
[16]. Αστερίου Ελένη, Φασισμός, μεγάλο κεφάλαιο και εργατική τάξη, Μαρξιστική Σκέψη, τ. 5, σελ. 102.
[17]. Βίνκλερ Χάινριχ, Βαιμάρη, Η ανάπηρη δημοκρατία, 1918-1933, σελ. 230, εκδ. Πόλις, 2011.
[18]. Παπαρήγας Θανάσης, Η ταξική φύση του ναζιστικού κόμματος, Επιστημονική Σκέψη, 1985.
[19]. Γαλάνης Δημήτρης, «Μετανάστες και κρίση δυνάμωσαν τη ΧΑ», Βήμα, 27/5/12.
Πηγή:Εργατικός Αγώνας
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου