Άνεργη ανάπτυξη (ή παραμύθια της Χαλιμάς)

Του Παναγιώτη Μαυροειδή

Η είδηση σε πολλούς φάνηκε εντυπωσιακή: Με βάση τις εκτιμήσεις του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ (ΙΝΕ – ΓΣΕΕ), θα απαιτηθούν τουλάχιστον 20 χρόνια προκειμένου να δημιουργηθούν ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας και να μειωθεί το ποσοστό της ανεργίας κάτω από το 10%.

Δεν είναι ούτε είδηση, ούτε κάποιο σοφό συμπέρασμα, αλλά αποτέλεσμα απλής αριθμητικής.

Να προσθέσουμε μόνο ότι για να συμβεί ακόμη και αυτό το αποτέλεσμα, που δεν το λες και αισιόδοξο, ούτε και ‘’όραμα’’, χρειάζεται μια μέση σταθερή ετήσια ανάπτυξη επί 20 χρόνια κοντά στο 4%. Έχετε ακούσει να το ισχυρίζεται καμιά τρόικα ή η κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, όταν μιλούν για την νέα εποχή ‘’ανάπτυξης’’; Ούτε στην πιο δημαγωγική τους απογείωση δεν τολμούν να ξεστομίσουν τέτοια ψευδολογία.

Όλοι γνωρίζουν ότι ανάπτυξη στηριγμένη στην καλή προαίρεση των ιδιωτών επενδυτών, τέτοια που να προσφέρει επίπεδα απασχόλησης και εισοδήματος σαν αυτά που είχαν προσεγγιστεί πριν δέκα χρόνια, πριν δηλαδή από την είσοδο στην ευρωζώνη και προτού εκδηλωθεί αυτό το κύμα της καπιταλιστικής κρίσης, μέσα στο πλαίσιο της ευρωκρατίας και της κεφαλαιοκρατίας, απλούστατα δεν πρόκειται να υπάρξει.

Δεν πρόκειται για κάποια απαισιόδοξη πρόβλεψη, αλλά για αντικειμενική εκτίμηση που προκύπτει από την τάση του σύγχρονου ολοκληρωτικού καπιταλισμού, για ‘’άνεργη ανάπτυξη’’. Να αποβάλλει δηλαδή διαρκώς ζωντανή εργασία για να διατηρηθεί ο ίδιος ζωντανός, μετασχηματιζόμενος σε όλο και πιο δολοφονικό ζόμπι. Είναι σαν το φίδι που τρώει την ουρά του για να επιβιώσει, πλησιάζοντας όλο και πιο πολύ επικίνδυνα προς τα σωθικά του.

Αυτό δεν εμπόδισε σε τίποτα ωστόσο το υπουργείο εργασίας να μιλήσει για «απαισιόδοξους προφήτες» που χρησιμοποιούν τα χειρότερα σενάρια μαθηματικών μοντέλων για να προβλέψουν την καταστροφή, «κάνοντας παιχνίδια εντυπωσιασμού». Το υπουργείο ισχυρίζεται ότι τα τελευταία στοιχεία ‘’δείχνουν ανάσχεση των αυξητικών ρυθμών της ανεργίας’’. Λες και δεν είναι λογικό ότι η ανεργία που ήδη έχει φτάσει στο 27,4% για το 2013, θα επιβραδύνει τους ρυθμούς αύξησής της...

Η επεξεργασία των στοιχείων που έχει γίνει από το ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, αφορούν δεδομένα του 2012 και όχι τωρινά. Άρα, είναι και κάπως ...ευνοϊκά για την κυβέρνηση, παρά αποτελούν υπερβολικές προβολές. Ωστόσο, έχει σημασία η προσεκτική μελέτη τους, σε ότι αφορά τις ποιοτικές τάσεις που αναδεικνύουν και αυτές είναι πράγματι εφιαλτικές.

Μια όλο και πιο άνεργη κοινωνία

Όταν σε ένα σύνολο 7,2 εκατομμυρίων που είναι σε εργάσιμη ηλικία, απασχολούνται με οποιοδήποτε τρόπο μόλις 3,8 εκατομμύρια, δεν μπορεί να πει κανείς ότι μιλάμε για μια κοινωνία και οικονομία με προοπτικές. Η μείωση της απασχόλησης στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης φτάνει τις 11 μονάδες σε σχέση με το 2008 (52,5% έναντι 62,8% αντίστοιχα). 

Εξ όσων εργάζονται ένα ποσοστό 70,4% απασχολείται στον τριτογενή τομέα υπηρεσιών, ενώ το ποσοστό των εργαζομένων στη βιομηχανία εμφανίζει νέα μείωση.

Το μέσο ποσοστό ανεργίας στο σύνολο της χώρας εκτινάχτηκε στο 23,6% του ερ­γατικού δυναμικού το 2012 αυξανόμενο κατά 16,3 μονάδες σε σχέση με το αντί­στοιχο του 2008 (7,2%).

Το 59,0% των ανέργων του 2012 στο σύ­νολο της χώρας είναι μακροχρόνια άνερ­γοι, αναλογία αυξημένη κατά 7,5 μονάδες σε σχέση με αυτήν του 2008. H αύξηση του ποσοστού των μακροχρόνια ανέργων είναι γενικότερη τάση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως απεικονίζεται και στο επόμενο γράφημα.

Εκρηκτική είναι και η αύξηση του ποσο­στού ανεργίας των νέων μέχρι 29 ετών στην διάρκεια της οικονομικής κρίσης καθώς το ποσοστό τους σκαρφάλωσε στο 42,7% του εργατικού δυναμικού αυ­τών, αυξανόμενο πάνω από 27 μονάδες σε σχέση με το αντίστοιχο ποσοστό τους το 2008 (15,5%).

Όλες σχεδόν οι μεταβολές στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης συντελέστηκαν σε μεγαλύτερο βαθμό την περίοδο 2010-2012.

Ο επόμενος πίνακας μας λέει πολλά χρήσιμα πράγματα για τις μεταβολές που έχουν γίνει.

Το 80% της συ­νολικής μείωσης των απασχολουμένων, αλλά και των μισθωτών, το 90% της μείω­σης των απασχολούμενων σε επιχειρήσεις με απασχόληση μέχρι 10 εργαζόμενους και το 60% της μείωσης σε επιχειρήσεις με περισσότερους από 10 εργαζόμενους, έγιναν ακριβώς μέσα στη μνημονιακή τριετία 2010-2012, όταν δηλαδή η ΕΕ με στοργική βοήθεια και τα αστικά κόμματα με τη βοήθεια και της ακροδεξιάς, ‘’έσωζαν’’ την Ελλάδα από την καταστροφή.

Αξιοσημείωτο είναι πως από τους 630 χιλιάδες λιγότερους απασχολούμενους, οι 490 χιλιάδες έχουν χάσει τις δουλειές τους σε επιχειρήσεις που έχουν έως 10 εργαζόμενους (78%).

Αυτό καταδεικνύει ότι καμία ‘’μεγάλη επένδυση’’, με οποιουσδήποτε όρους, ούτε και οι ενδεχόμενες απο-ιδιωτικοποιήσεις που υπόσχεται ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν πρόκειται να θεραπεύσουν στοιχειωδώς τα ποσοστά της ανεργίας. 

Απαιτείται ένα ριζικά διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης, στηριγμένο στη δημόσια ιδιοκτησία, με κριτήριο το κοινωνικό όφελος, την αξιοποίηση όλων των πηγών και πόρων, με ανατροπή των ‘’ιερών’’ δογμάτων της μεγάλης καπιταλιστικής ιδιοκτησίας, του κέρδους και της εξαγωγικής ανταγωνιστικότητας και έξοδο από την ευρωζώνη και την ΕΕ.

Και αυτοί που δουλεύουν;

Τα πράγματα δεν είναι καθόλου ευοίωνα όμως για αυτούς που δουλεύουν.

Πρώτα πρώτα, έχει μειωθεί εντυπωσιακά ο εργατικός μισθός. Η αγοραστική δύναμη των αποδοχών του συνόλου των μισθωτών μειώθηκε την περίοδο 2010-2013 κατά 37,2% σύμφωνα με το ΙΝΕ-ΓΣΕΕ. Εξαιτίας και της υψηλής ανεργίας, οι μισθωτοί ως κοινωνική ομάδα έχουν απολέσει κατά τι περισσότερο από το ένα τρίτο της αγοραστικής τους δύναμης. Σύμφωνα με την έκθεση, το 2014 θα έχουν απολέσει περίπου το 50% της αγοραστικής δύναμης που είχαν το 2009. Και αυτό τη στιγμή που πρέπει να στηρίξουν και τους εγκαταλελειμμένους από το κράτος ανέργους.

Δεύτερον, οι δουλειές είναι όλο και πιο ασταθείς, επισφαλείς και με άθλιες συνθήκες. Το μέσο ποσοστό όσων εργάζονται με μερική απασχόληση στο σύνολο της χώ­ρας το 2012 ανέρχεται στο 7,3% του συνόλου των απασχολούμενων παρου­σιάζοντας αύξηση κατά 1,9 μονάδες σε σχέση με το αντίστοιχο ποσοστό μερικής απασχόλησης του 2008.

Το μέσο ποσοστό όσων εργάζονται με προσωρινή απασχόληση στο σύνολο των μισθωτών της χώρας το 2012 ανέρχεται στο 9,9% του συνόλου των μισθωτών και παρουσιάζει μείωση κατά 1,6 μονάδες σε σχέση με το αντίστοιχο ποσοστό προσω­ρινής απασχόλησης του 2008.

Αναπτυγμένος ο καπιταλισμός; Επισφαλής εργασία!

Αν η μία όψη του σύγχρονου καπιταλισμού είναι η ‘’άνεργη ανάπτυξη’’, η άλλη πλευρά είναι ακόμη χειρότερη: Η εργασία γίνεται όλο και πιο επισφαλής σε ότι αφορά τα χαρακτηριστικά της προσωρινότητας και της μερικότητάς της.

Εξετάζοντας τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, διαπιστώνει κανείς ότι οι χώρες του υπερώριμου καπιταλισμού και ειδικότερα του ευρωπαϊκού, είναι εκείνες που έχουν υπερ-ανεπτυγμένα τα χαρακτηριστικά της βαρβαρότητας της μισής και προσωρινής δουλειάς, που εξοντώνει όχι μόνο οικονομικά αλλά και ψυχολογικά τον κόσμο.

Ακόμη πιο σημαντικό να δούμε τις τάσεις που υπάρχουν και όχι την στατική εικόνα. Για αυτό πρέπει κανείς να δει τα ποσοστά της προσωρινής εργασίας και της μερικής απασχόλησης (part time), ανά ηλικιακές κατηγορίες και όχι μόνο τους γενικούς μέσους όρους για όλες τις ηλικίες που συχνά κρύβουν αυτές τις τάσεις.

Βλέπουμε λοιπόν ότι το γενικό ποσοστό προσωρινής απασχόλησης για όλες τις ηλικίες, πηγαίνοντας από τον ΟΟΣΑ στην Ευρώπη (χώρες ΕΕ που είναι και μέλη ΟΟΣΑ) και από εκεί στη Γερμανία, που είναι η ατμομηχανή του ανεπτυγμένου καπιταλισμού σε αυτήν, αυξάνεται.

Ακόμη πιο σημαντικό είναι να δούμε ότι ειδικά για τις ηλικίες 15-24 το ποσοστό αυτό απογειώνεται: Από 11,78% που είναι στο σύνολο των ηλικιών στις χώρες για τον ΟΟΣΑ, στη νεολαία αγγίζει το υπερδιπλάσιο ποσοστό (24,46%). Στη δε χιλιο-παινεμένη Γερμανία το γενικό ποσοστό προσωρινής απασχόλησης 13,85%, στη νεολαία υπερ-τριπλασιάζεται (46,39%).

Με λίγα λόγια ο ανεπτυγμένος καπιταλισμός μισεί τη σταθερή και μόνιμη δουλειά και ακόμη περισσότερο τη νεολαία.

Αυτή όμως είναι μια εικόνα για το 2012. Το πώς αυτή εξελίχτηκε μέσα στο χρόνο, μας το δείχνει ο επόμενος πίνακας.

Και εδώ βλέπουμε το ίδιο φαινόμενο καθαρά. Η ταχύτητα με την οποία χειροτερεύουν τα πράγματα είναι μεγαλύτερη στις πιο ανεπτυγμένες χώρες.

Ας δούμε τώρα τι γίνεται και με την μερική απασχόληση, δηλαδή την μη-πλήρη εργασία.

O παρακάτω πίνακας επιμένει να μας δίνει την ίδια εικόνα, αναδεικνύοντας την ΕΕ και ακόμη περισσότερο τη Γερμανία σε πρωταθλήτριες των part time jobs (Στον ΟΟΣΑ γενικό ποσοστό 13,6% στην ΕΕ 16,9%, στην Γερμανία 17,9%).

Και σε αυτό τον τομέα, τη νύφη την πληρώνουν οι νέοι εργαζόμενοι. Το ποσοστό των νέων που δουλεύουν part time είναι σχεδόν διπλάσιο από το γενικό.

Η χρονική εξέλιξη του φαινομένου θα μας πει περισσότερα για τις τάσεις που υπάρχουν και εδώ τα πράγματα είναι εντυπωσιακά άσχημα. Μέσα στα τελευταία 12 χρόνια η αύξηση της μερικής απασχόλησης για τους νέους στον ΟΟΣΑ ήταν 27%, στην ΕΕ 46% και στη Γερμανία 79%.

Τέλος παραθέτουμε τα στοιχεία του ΟΟΣΑ για την εξέλιξη του ποσοστού της μερικής απασχόλησης στην Ελλάδα, όπου και πάλι αίνεται πως το μεγαλύτερο θύμα είναι η νέα γενιά. Τα ποσοστά στις ηλικίες 15-24, έχουν υπερτριπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία.

''Επιτυχία'' του μνημονίου: Οι άνεργοι φοβούνται!

Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο της μελέτης του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ βρίσκεται στο μέρος όπου διαπραγματεύεται το θέμα της επιβίωσης των ανέργων.

Εξι στους δέκα ανέργους δηλώνουν πως είναι διατεθειμένοι να εργαστούν σε οποιαδήποτε δουλειά τους προταθεί, σύμφωνα με την έρευνα του ΙΝΕ - ΓΣΕΕ.

Το 55% των ανέργων είναι διατεθειμένο να εργαστεί με οποιαδήποτε αμοιβή και αν προταθεί.

Το 53,7% των ανδρών και το 38% των γυναικών θα δεχόταν να μετακινηθεί μακριά από τον τόπο διαμονής για την αναζήτηση εργασίας.

Η οικονομική πίεση που δέχεται η οικογένεια αφαιρεί από ένα μεγάλο τμήμα των ανέργων οποιαδήποτε διαπραγματευτική ισχύ.

Πόση ταπείνωση και τσάκισμα της αξιοπρέπειας!

Αυτές και μόνο οι διαπιστώσεις ίσως φτάνουν για να κατανοήσουμε ότι αγώνας κατά της ληστρικής εκμετάλλευσης, δεν μπορεί παρά να πηγαίνει μαζί με μια σύγχρονη απαίτηση δημοκρατίας, αλλιώς είναι μισός και άγουρος. Τα δημοκρατικά απελευθερωτικά αιτήματα αποκτούν σήμερα εκρηκτικό απελευθερωτικό χαρακτήρα, καθώς συνδέονται όλο και πιο πολύ με την ανάγκη ανατροπής του δεσποτισμού του κεφαλαίου στην εργασία, στην κοινωνική και πολιτική ζωή. Για άλλη μια φορά: Ψωμί, παιδεία, ελευθερία...Και τα τρία έχουν κηρυχτεί παράνομα στην εποχή των τεράτων του κεφαλαίου και της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης.

Σύμφωνα με την έρευνα, το 37% των ανέργων στηρίζεται στο συγγενικό του περιβάλλον για να επιβιώσει, ενώ μόλις το 12% λαμβάνει κάποιο επίδομα από τον ΟΑΕΔ. Οι υπόλοιποι στηρίζονται κυρίως σε οικονομίες προηγούμενων ετών (24,6%), στην αποζημίωσή τους ή στρέφονται σε φίλους και γνωστούς (9,3%).

Και οι συγγενείς αντέχουν πλέον να συντηρούν τόσους ανέργους; Η αύξηση του αριθμού των ανέργων, η μείωση των μισθών ίσων εργάζονται, μαζί και των συντάξεων των παππούδων, οδηγούν τα εργατικά νοικοκυριά αργά ή γρήγορα στα όρια τους.

Έτσι, μπορεί το ποσοστό των ανέργων που μένει με συγγενείς να φτάνει το 84,5%, ωστόσο, το 45,4% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι έχει μικρή ή και καθόλου στήριξη, όταν σε περιόδους χαμηλής ανεργίας το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μόλις 10%.

Παράλληλα, το 50% των γονέων ζητούν επιτακτικά από τα άνεργα παιδιά τους να αναζητήσουν εργασία πο­σοστό το οποίο αυξάνεται στο 56.0% όταν αυτά είναι άνδρες. Η εικόνα θα μπο­ρούσε να φαίνεται ειδυλλιακή, συγκρινό­μενη όμως με τα δεδομένα της έρευνας του 2003 δείχνει μια δραματική αλλαγή καθώς στην εποχή της χαμηλής ανεργίας η οικογένεια παρείχε περίπου καθολικά (91.5%) πλήρη άνεση χρόνου αναζήτησης της επιθυμητής εργασίας. Πολύ γκρίνια με άλλα λόγια...

Τα τελευταία μας βοηθούν να δούμε και τους πραγματικούς και φυσικά ανομολόγητους στόχους των μνημονίων, ειδικά σε ότι αφορά την ντόπια αστική τάξη: Συντριβή του κόσμου της εργασίας, ανατροπή των όποιων εργατικών κατακτήσεων, ποδηγέτηση των αντιστάσεων. Σε αυτό της το ρόλο καθόλου δεν σέρνεται από την τρόικα και τους εταίρους της ευρωζώνης και της ΕΕ. Αντίθετα αυτή ‘’δείχνει’’ και ‘’δίνει’’ τους εργαζόμενους. Ανατροπή των μνημονίων, αποτίναξη του μνημονιακής απολυταρχικής ευρωκρατικής χούντας, χωρίς κλονισμό και ανατροπή των ντόπιων εταίρων τους, δηλαδή του ελληνικού κεφαλαίου και των πολιτικών υπηρετών του, δεν μπορεί να υπάρξει.

Πηγές:

ΟΟΣΑ

Έκθεση ΙΝΕ-ΓΣΕΕ

Αναδημοσίευση από:αριστερό blog