Tου Andrei Lankov*
Πρόσφατα δημοσιογράφοι από την εφημερίδα Guardian ανέφεραν μια σημαντική αλλαγή κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στην Πιονγκγιάνγκ: δύο μεγάλα πορτραίτα του Καρλ Μαρξ και του Λένιν –που από παλιά αποτελούσαν ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της κεντρικής πλατείας Κιμ Ιλ Σουνγκ της Πιονγιάνγκ- δεν φαινόταν πουθενά. Αντί γι’ αυτά, οι εικόνες έχουν αντικατασταθεί από ένα τεράστιο πορτρέτο του Κιμ Ιλ Σουνγκ.
Αυτή η είδηση επαναλήφθηκε από αμέτρητες ιστοσελίδες σε όλο τον κόσμο, αλλά οι αναφορές ήταν ελαφρώς ξεπερασμένες. Στην πραγματικότητα, τα πορτρέτα απομακρύνθηκαν στις αρχές Απριλίου 2012.
Κατά μία έννοια, η εξαφάνιση των πορτρέτων αποτελεί μία ακόμη ένδειξη της συνεχιζόμενης ιδεολογικής μεταμόρφωσης της Βόρειας Κορέας. Ακόμα κι αν από συνήθεια περιγράφεται ως «κομμουνιστική χώρα» από τους ξένους παρατηρητές, η Βόρεια Κορέα έχει από καιρό πάψει να βάζει στον εαυτό της την ετικέτα του μαρξιστικού - λενινιστικού κράτους.
Αν και, μέχρι πρόσφατα, οι ιδεολογικές αρχές της Βόρειας Κορέας κατά καιρούς εξέφραζαν μια τάση προς τη μαρξιστική παράδοση, αυτές οι εκφράσεις ήταν σε μεγάλο βαθμό για έξωθεν κατανάλωση.
Το κράτος της Βόρειας Κορέας δημιουργήθηκε μεταξύ των ετών 1945-1948 από, ουσιαστικά, μια άνιση συμμαχία των μαρξιστών επαναστατών της Κορέας και των σοβιετικών στρατηγών (οι οποίοι αργότερα απέκτησαν σχεδόν τον πλήρη έλεγχο). Ήταν γραφτό να είναι απλώς άλλο ένα μαρξιστικό-λενινιστικό καθεστώς που δημιουργήθηκε σύμφωνα με τα σοβιετικά σχεδιαγράμματα της εποχής. Όπως ήταν αναμενόμενο, η ίδια αυτοχαρακτηρίστηκε ως ένα κράτος του οποίου η μόνη ιδεολογική βάση ήταν «η παγκόσμια αλήθεια του μαρξισμού - λενινισμού».
Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 άρχισε μια σειρά από σημαντικές αλλαγές στην ηγεσία της Βόρειας Κορέας. Αρχικά ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην ηγεσία της Βόρειας Κορέας έπαιζαν οι παράνομοι κομμουνιστές ακτιβιστές από την προ του 1945 εποχή, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν μορφωμένοι διανοούμενοι, που μιλούσαν άπταιστα ξένες γλώσσες και γνώριζαν καλά την λενινιστική ορθοδοξία της εποχής. Όμως, στις αρχές και τα μέσα της δεκαετίας του 1950 θα άρχιζαν να εκκαθαρίζονται από τον Κιμ Ιλ Σουνγκ και τους υποστηρικτές του, των οποίων το υπόβαθρο και η κοσμοθεωρία ήταν πολύ διαφορετική – αυτοί ήταν, κυρίως, χαμηλού μορφωτικού επιπέδου αγρότες με μικρή απήχηση στον έξω κόσμο, αλλά με ισχυρές (κόκκινες) εθνικιστικές πεποιθήσεις.
Οι υποστηρικτές του Κιμ Ιλ Σουνγκ δεν πέρασαν τη νεότητά τους μελετώντας τα έργα των κλασικών οικονομολόγων της Δύσης ή συζητώντας τις λεπτές διαφορές του Μαρξ και του Χέγκελ - περισσότερο, είχαν διεξάγει έναν θαρραλέο, κάποιοι θα έλεγαν μέχρις αυτοκτονίας, ανταρτοπόλεμο εναντίον του ιαπωνικού αποικιοκρατικού στρατού στη Μαντζουρία. Πολλοί από αυτούς ήταν πράγματι κομμουνιστές, αλλά ήταν ένα μάλλον διαφορετικό είδος κομμουνιστών για τους οποίους οι εθνικιστικοί στόχοι και ένα ισχυρό Κορεατικό κράτος ήταν υψίστης σημασίας. Με την άνοδό τους στην εξουσία στη δεκαετία του 1950, ο τοπικιστικός εθνικισμός, διάχυτος ως τότε ανάμεσα στους Κορεάτες ριζοσπάστες αριστεριστές, άρχισε τότε να υπερτερεί από τις οικουμενικές αφαιρέσεις του μαρξισμού.
Το πρώτο σημάδι των αλλαγών ήρθε με την Ομιλία Juche[1] του Κιμ Ιλ Σουνγκ το 1955. Σε αυτή την ομιλία, ο Κιμ Ιλ Σουνγκ, ο νέος δικτάτορας της Βόρειας Κορέας, χρησιμοποίησε τη λέξη Juche για να σηματοδοτήσει κάτι ιδεολογικό - που αργότερα θα γινόταν η κυβερνητική ιδεολογία της χώρας του. Η ίδια η λέξη συχνά μεταφράζεται παραπλανητικά ως «αυτοδυναμία», αλλά στ’ αλήθεια σημαίνει «το κύριο θέμα». Στο γενικότερο εθνικιστικό πλαίσιο της Κορέας, το Juche ουσιαστικά σημαίνει: να βάζεις το έθνος πρώτο, μπροστά από τα άλλα έθνη, τονίζοντας ότι το έθνος είναι σημαντικό και θα πρέπει να προστατεύεται.
Στην ομιλία του ο Κιμ Ιλ Σουνγκ καυτηρίασε την άκριτη αποδοχή ξένων (π.χ. του Σοβιετικού) πολιτισμών και παραδόσεων και δήλωσε ότι οι Κορεάτες -ειδικά οι υπάλληλοι- δεν πρέπει ποτέ να ξεχάσουν την ανώτερη εθνική κουλτούρα και τις ρίζες τους. Λίγο αργότερα, ο Κιμ Ιλ Σουνγκ άρχισε να αποτραβά τη χώρα του από τη σοβιετική επιρροή, καθώς και από τις αρχές του 1960, οι σχέσεις του με τη Μόσχα είχε γίνει πολύ ψυχρές (οι σχέσεις θα αποκαθίσταντο εν μέρει μετά το 1965, αλλά η Βόρεια Κορέα ήταν ακόμα πιο μακριά από τη Μόσχα από σχεδόν όλες τις άλλες κομμουνιστικές χώρες, εκτός από την Κίνα).
Χρειάστηκε πάνω από μια δεκαετία μέχρι το Juche να αναχθεί σε συνεκτική ιδεολογία -ή κάτι που θα μπορούσε να περάσει για τέτοια. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970, η Βόρεια Κορέα αυτοχαρακτηριζόταν μαρξιστικό-λενινιστικό κράτος. Όταν οι σχέσεις ανάμεσα στη Σοβιετική Ένωση και την Ανατολική Ευρώπη διαρρήχτηκαν, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της Βόρειας Κορέας υποστήριξαν ότι ένα μεγάλο μέρος του κομμουνιστικού κόσμου είχε αλλοιωθεί από τους ρεβιζιονιστές. Προβλήθηκε επίσης ο ισχυρισμός ότι στη Βόρεια Κορέα ο μαρξισμός ήταν απόλυτα καθαρός και, επομένως, ανώτερος από εκείνον της Μόσχας ή της Βαρσοβίας, ενώ τον Κιμ Ιλ Σουνγκ τον παρουσίαζαν ως τον καλύτερο εν ζωή μαρξιστή θεωρητικό του κόσμου.
Τα πράγματα άρχισαν σταδιακά να αλλάζουν στα τέλη του 1960. Περίπου εκείνη την περίοδο, το ως τότε περιστασιακά αναφερόμενο Juche άρχισε να μετατρέπεται σε ιδεολογία της Βόρειας Κορέας. Αυτό ήταν πολιτικά αναγκαίο, επειδή, εκείνη τη χρονική στιγμή, η κυβέρνηση της Βόρειας Κορέας προσπαθούσε να ελιχθεί ανάμεσα διαμάχες της Μόσχας και του Πεκίνου, επιδιώκοντας όσο πιο καλά μπορούσε να παραμείνει έξω από το σινο-σοβιετική διάσπαση. Η Πιονγκγιάνγκ πράγματι θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι είχε τη δική της ιδεολογία που ήταν στην πραγματικότητα ανώτερη από αυτές του γιγάντιων γειτόνων της. Το Juche έμελλε να γίνει αυτή η ιδεολογία.
Το 1972 η Ιδέα Juche ανυψώθηκε σε κρατική ιδεολογία, και κατοχυρώθηκε από το Σύνταγμα ως τέτοια. Ωστόσο, περιγραφόταν ως «η δημιουργική εφαρμογή του μαρξισμού - λενινισμού στις συνθήκες της Κορέας». Περίπου εκείνη την εποχή κατέστη αδύνατο για το μέσο πολίτη της Κορέας να ελέγξει πόσο ειλικρινής ήταν αυτή η δημιουργική εφαρμογή. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, στα έργα του Μαρξ, του Λένιν και, στην πραγματικότητα, σχεδόν σε όλα τα έργα των μη Κορεατών μαρξιστών συγγραφέων η ανάγνωση απαγορεύτηκε για το μέσο πολίτη της Βόρειας Κορέας. Τα βιβλία αυτά έπρεπε να φυλάσσονται σε ειδικά τμήματα των μεγάλων βιβλιοθηκών, που ήταν προσιτά μόνο σε προνομιούχους και λίγους έμπιστους. Από αυτή την πολιτική είχαν εξαιρεθεί μερικά πολύ αβλαβή βιβλία και παρέμειναν διαθέσιμες μόνο οι συλλογές αποσπασμάτων των κυριότερων μαρξιστών συγγραφέων.
Σε πολύ σύντομο διάστημα, οι αρχές της Βόρειας Κορέας έπλασαν ακόμη και ένα νέο όρο τον «Κιμιλσουνγκισμό»[2]. Πράγματι, φαίνεται ότι στα τέλη του 1970 η ηγεσία της Βόρειας Κορέας (συμπεριλαμβανομένου του τότε νεαρού Κιμ Γιονγκ Ιλ) φλέρταρε με την ιδέα της πλήρους ρήξης με το μαρξισμό. Τουλάχιστον, από το 1976, ο Κιμ Γιονγκ Ιλ έγραφε: «Τόσο ως προς το περιεχόμενο και ως προς τη σύνθεση, ο Κιμιλσουνγκισμός είναι μια πρωτότυπη ιδέα που δεν μπορεί να εξηγηθεί στο πλαίσιο του μαρξισμού – λενινισμού. Η ιδέα Juche που αποτελεί την πεμπτουσία του Κιμιλσουνγκισμoύ, είναι μια ιδέα πρωτοφανέρωτη στην ιστορία της ανθρώπινης σκέψης. Ωστόσο, προς το παρόν, υπάρχει μια τάση να ερμηνεύεται η ιδέα Juche βάσει της υλιστικής διαλεκτικής του μαρξισμού . ( ... ) Αυτό δείχνει ότι η πρωτοτυπία της ιδέας Juche δεν είναι σωστά κατανοητή».
Στα μέσα της δεκαετίας του 1970 οι φιλόσοφοι και οι αυθεντίες της Βόρειας Κορέας υποστήριξαν ότι ο Κιμιλσουνγκισμός τελικά θα εκτοπίσει το μαρξισμό και το μαρξισμό - λενινισμό ως η κορυφαία επιστημονική θεωρία του σύγχρονου κόσμου. Δήλωσαν ότι ο μαρξισμός ήταν μια προοδευτική ιδεολογία από την πρώιμη καπιταλιστική περίοδο, ενώ ο λενινισμός ήταν η τελευταία μέρα της προσαρμογής του στην περίοδο του μεγάλου ιμπεριαλισμού, αλλά ότι ο Κιμιλσουνγκισμός ήταν η ιδέα για τη σύγχρονη εποχή - μια εποχή που προσδιορίζεται από την κατάρρευση του ιμπεριαλισμού και η εξάπλωση της επανάστασης σε όλο τον κόσμο.
Αυτό σήμαινε ότι, σύμφωνα με την προπαγάνδα της Βόρειας Κορέας, ο Κιμ Ιλ Σουνγκ ήταν ο πιο διορατικός σοφός της εποχής μας (μια διάκριση που μάλλον δεν τον ενοχλούσε), αλλά έδινε και τη δυνατότητα στους αξιωματούχους της Βόρειας Κορέας να θέτουν τη χώρα τους πάνω από τη Σοβιετική Ένωση και την Κίνα. Έτσι κι αλλιώς, τόσο οι Σοβιετικοί όσο και οι Κινέζοι εξακολουθούσαν ακόμα να τρυγούν τις ιδεολογίες μιας άλλης εποχής, ενώ οι Βορειοκορεάτες ήταν εξοπλισμένοι με το πιο προηγμένο προοδευτικό ιδεολογικό οπλοστάσιο.
Για κάποιο λόγο, περίπου από το 1980, οι ιδεολόγοι της Βόρειας Κορέας μείωσαν σημαντικά τους ισχυρισμούς τους για την ανεξαρτησία του Κιμιλσουνγκισμού από το μαρξισμό. Βασικά επέστρεψαν σε κάποιο λιγότερο φιλόδοξο ορισμό της ιδεολογίας της Βόρειας Κορέας ως μιας δημιουργικής εφαρμογής του μαρξισμού - λενινισμού, κι έμειναν προσκολλημένοι σ’ αυτό τον ορισμό μέχρι τη δεκαετία του 1990. Η αναστροφή φαίνεται να αντανακλά τη διπλωματική ανάγκη βελτίωσης των σχέσεων με τη Σοβιετική Ένωση - η οποία την εποχή εκείνη γινόταν η κύρια πηγή της οικονομικής βοήθειας.
Ωστόσο, οι προσπάθειες να διαχωρίσουν τον αμιγώς εθνικό Juche / Κιμιλσουνγκισμό από τον εισαγόμενο μαρξισμό - λενινισμό θα επιταχυνόταν και πάλι στη δεκαετία του 1990. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και τη διάλυση του κομμουνιστικού μπλοκ, υπήρξε ανάγκη να τονίσουν τις κοινές ρίζες που κάποτε ένωναν τη Βόρεια Κορέα με άλλες ριζοσπαστικές αριστερές κινήσεις και κυβερνήσεις. Δεν υπήρχαν πια χρήσιμοι ξένοι να εγείρουν τέτοιες αξιώσεις. Αντίθετα, ο Κορεατικός εθνικισμός έγινε το μόνο θεωρητικό εργαλείο που κινητοποιούσε ιδεολογικά το λαό στη στήριξη του καθεστώτος.
Ως εκ τούτου, καθ 'όλη τη δεκαετία του 1990 και του 2000, όλες οι αναφορές στον Μαρξ και τον Λένιν σταδιακά εξαφανίστηκαν από τις δημοσιεύσεις της Βόρειας Κορέας. Ένα σημαντικό βήμα έγινε το 2009, όταν όλες οι αναφορές στη λέξη «κομμουνισμός» εξαφανίστηκαν από το σύνταγμα της Βόρειας Κορέας. Ως αποτέλεσμα των προηγούμενων αναθεωρήσεων του Συντάγματος της Βόρειας Κορέας, απαλείφθηκαν και οι ρητές αναφορές στη σύνδεση της Ιδέας Juche με το μαρξισμό.
Αυτή η ιδεολογική στροφή προς μια γηγενή και «τέλεια» Κορεατική ιδεολογία ολοκληρώθηκε στις αρχές αυτού του χρόνου. Το τέταρτο συνέδριο του Εργατικού Κόμματος της Κορέας δήλωσε επίσημα ότι «ο Κιμιλσουνγκισμός και ο Κιμγιονγιλισμός θεωρούνται οι μοναδικές ιδεολογίες του κόμματος». Και έτσι ο κύκλος ολοκληρώθηκε.
Σε αυτό το νέο ιδεολογικό περιβάλλον, λοιπόν, είναι κατανοητό γιατί τα πορτρέτα του Μαρξ και του Λένιν έγιναν αναχρονιστικά. Κι έτσι, ένα πρωί τον Απρίλιο του 2012, οι κάτοικοι της Πιονγκγιάνγκ ξύπνησαν για να ανακαλύψουν ότι αυτά τα δύο πορτρέτα είχαν εξαφανιστεί χωρίς να αφήσουν ίχνη. Όταν ένας τακτικός επισκέπτης της Πιονγιάνγκ ρώτησε τον ξεναγό του, πού είχαν πάει τα πορτρέτα, εκείνος του απάντησε ξερά και αποστομωτικά: «σε κάποιο μουσείο».
*Ο Δρ Αντρέι Lankov είναι λέκτορας στη σχολή Ασιατικών Σπουδών, στο Κέντρο της Κίνας και της Κορέας του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας. Αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Λένινγκραντ με διδακτορικό στην ιστορία της Άπω Ανατολής και της Κίνας, με έμφαση στην Κορέα, και η διατριβή του, επικεντρώθηκε στις διενέξεις φατριών της δυναστείας των Yi. Έχει δημοσιεύσει βιβλία και άρθρα σχετικά με την Κορέα και τη Βόρεια Ασία. Τώρα, είναι συνταξιούχος και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Kookmin της Σεούλ.
Μετάφραση - Επιμέλεια: Παναγιώτης Ζαβουδάκης
-------------------------
[1] Η Ιδέα Juche είναι μια πολιτική θέση που δημιουργήθηκε από την πρώην ηγέτη της Βόρειας Κορέας Κιμ Ιλ Σουνγκ. Υποστηρίζει ότι οι κορεάτες είναι οι κύριοι μοχλοί της ανάπτυξης της χώρας. Από τη δεκαετία του 1950 έως τη δεκαετία του 1970, ο Κιμ και άλλοι θεωρητικοί του κόμματος, όπως ο Χουάνγκ Γιανγκ Γιοπ παρουσίασαν την Ιδέα Juche ως ένα σύνολο αρχών που χρησιμοποιεί η κυβέρνηση για να δικαιολογήσει τις πολιτικές αποφάσεις της Μεταξύ αυτών είναι μια ισχυρή στρατιωτική δομή και η εξάρτηση των εθνικών πόρων της Κορέας. Το Juche έχει κατηγορηθεί ότι είναι μια μορφή πολιτικής θρησκείας, παρά την επίσημη δέσμευση της Βόρειας Κορέας ότι είναι αθεϊστική κοινωνία. (ΣτΜ)
[2] Ο «Κιμιλσουνγκισμός» αναφέρθηκε για πρώτη φορά από τον Κιμ Γιονγκ Ιλ στη δεκαετία του 1970 και εισήχθη παράλληλα με τις «Δέκα αρχές για την ίδρυση μονολιθικού ιδεολογικού συστήματος». Λίγο μετά την εισαγωγή του όρου στο λεξικό της Βόρειας Κορέας, ο Κιμ Γιονγκ Ιλ ξεκίνησε την εκστρατεία «Κιμιλσουνγισμός: Ποίηση του συνόλου της κοινωνίας». (ΣτΜ)
Πηγή: Asia Times
Αναδημοσίευση από:Εργατικό Αγώνας
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου