Το αρχιπέλαγος της Ε.Ε

Του Άρη Χατζηστεφάνου

Η σύλληψη και παραπομπή σε δίκη του εκπαιδευτικού Παύλου Αντωνόπουλου για τη συμμετοχή του σε απαγορευμένη διαδήλωση, αντικατοπτρίζει μια ευρύτερη τάση των χωρών-μελών τη$ Ε.Ε. να αντιγράφουν τις πιο σκοτεινές εποχές των απολυταρχικών καθεστώτων του 20ού αιώνα

ΑΔΙΑΝΟΗΤΕΣ θα θεωρούνταν πριν από μερικά μόνο χρόνια οι απαγορεύσεις συγκεντρώσεων και συναθροίσεων που επιβλήθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες σε χώρες-μέλη της Ε.Ε. Εκτός από την ωμή παρέμβαση τις αστυνομίας, αρκετές κυβερνήσεις προωθούν μέτρα που, αν και φαντάζουν λιγότερο βίαια, μπορεί να έχουν μακροχρόνιες συνέπειες για τους επίδοξους διαδηλωτές.

Σε χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία οι απαγορεύσει των διαδηλώσεων συνοδεύονται συνήθως από υψηλά χρηματικά πρόστιμα, που μπορούν να συνθλίψουν τα οικονομικά και του πλουσιότερου νοικοκυριού – πόσο μάλλον ενός διαδηλωτή που διαμαρτύρεται για το ψαλίδισμα του μισθού του.

Τον Νοέμβριο του 2013 η ισπανική κυβέρνηση προώθησε νομοθεσία βάσει της οποίας μπορεί να επιβληθούν πρόστιμα έως και 600.000 ευρώ σε όσους οργανώνουν και υποκινούν συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις χωρίς την έγκριση της αστυνομίας. Ο «τιμοκατάλογος» που ψήφισε η δεξιά κυβέρνηση περιλαμβάνει επίσης πρόστιμα έως και 30.000 ευρώ για την απλή εξύβριση αστυνομικού, ενώ οι συγκεντρώσεις έξω από σπίτια πολιτικών «κοστολογείται» από 1.000 έως 30.000 ευρώ. Η τελευταία ρύθμιση είχε στόχο να ανακόψει την ορμή των λεγόμενων Escraches – μια μορφή διαμαρτυρίας που έχει τις ρίζες της στη Λατινική Αμερική και φέρνει τις κινητοποιήσεις κυριολεκτικά στην πόρτα πολιτικών, δημοσιογράφων ή και τραπεζιτών.

Ανάλογη είναι η κατάσταση και στην Ιταλία, όπου σε αρκετές κινητοποιήσεις η αστυνομία, εκτός από το να ανοίξει τα κεφάλια των διαδηλωτών ή να τους πνίξει σε -εν δυνάμει θανατηφόρα- αντιασφυξιογόνα αέρια, μπορεί να τους επιβάλει και τσουχτερά πρόστιμα. Για εκατοντάδες φοιτητές οι επιπτώσεις αυτής της ενέργειας είναι πολύ πιο σκληρές ακόμη και από τα ανάποδα κλομπ των ελληνικών ΜΑΤ καθώς μπορούν να τινάξουν στον αέρα τον οικογενειακό προϋπολογισμό.

Η χώρα που έχει να διδάξει τα περισσότερα σε ό,τι αφορά τις απαγορεύσεις συγκεντρώσεων διά μέσου της απειλής ποινικών κυρώσεων είναι φυσικά οι ΗΠΑ. Στη χώρα της πολιτικά ορθής καταστολής ακόμη και μια αθώα προσαγωγή μπορεί να επηρεάσει το υπόλοιπο της ζωής ενός διαδηλωτή. Για χιλιάδες ξένους φοιτητές, λόγου χάρη, η σύλληψη οδηγεί σε αυτόματη διακοπή της φοιτητικής βίζας. Οι σημαντικότερες επιπτώσεις όμως δεν προέρχονται από τις ίδιες τις αρχές ασφαλείας αλλά από τον ιδιωτικό τομέα. Ο στιγματισμός του ποινικού μητρώου ακόμη και για κάποιο πταίσμα που σχετίζεται με κοινωνικές κινητοποιήσεις κλείνει αυτομάτως τις πόρτες στις μεγαλύτερες επιχειρήσεις της χώρας καταστρέφοντας ουσιαστικά το επαγγελματικό μέλλον του διαδηλωτή.

Τους τελευταίους αιώνες σε ελάχιστα καθεστώτα η συμμετοχή και μόνο σε μια διαδήλωση μπορούσε να στιγματίσει με τόσο καθοριστικό τρόπο τον υπόλοιπο εργασιακό βίο ενός ανθρώπου. Με τον ίδιο τρόπο που η Σοβιετική Ένωση και τα υπόλοιπα καθεστώτα του λεγόμενου ανατολικού μπλοκ μετέτρεπαν τους αντικαθεστωτικούς σε κοινωνικούς παρίες, έτσι και στις ΗΠΑ η ιδιωτική πρωτοβουλία λειτουργεί σαν απόλυτος τιμωρός όσων αντιστέκονται.

Φυσικά η Ευρώπη δεν θα άφηνε τόσο εύκολα τις ΗΠΑ να πάρουν τα πρωτεία του απολυταρχισμού. Ο σοσιαλδημοκράτης δήμαρχος του Αμβούργου, Ολαφ Σολζ, δημιούργησε πριν από μερικές εβδομάδες ειδικές ζώνες σε διάφορες περιοχές της πόλης, στις οποίες η αστυνομία μπορεί να πραγματοποιεί ελέγχους στους πολίτες χωρίς ούτε καν την υπόνοια τέλεσης αξιόποινης πράξης. Με πρόσχημα ορισμένα μεμονωμένα περιστατικά επιθέσεων εναντίον αστυνομικών, το Αμβούργο απέκτησε θύλακες όπου παύει να ισχύει κάθε έννοια δικαίου όπως το γνωρίσαμε μετά τις μεγάλες αστικές επαναστάσεις του 18ου αιώνα.

Οι «ζώνες κινδύνου», όπως ονομάστηκαν, μπορούν να εκκενωθούν ανά πάσα στιγμή χωρίς προειδοποίηση, όπως συνέβη στις αρχές Ιανουαρίου όταν η αστυνομία απαγόρευσε την πραγματοποίηση τουλάχιστον 100 συγκεντρώσεων διαμαρτυρίας στο Αμβούργο.

Η δημιουργία των «ζωνών κινδύνου» έρχεται σχεδόν ένα χρόνο μετά την προώθηση ειδικών ρυθμίσεων που επιτρέπουν στις γερμανικές ένοπλες δυνάμεις να επιχειρούν και στο εσωτερικό της χώρας σε «εξαιρετικά σοβαρά περιστατικά». Αν και οι σχετικοί νόμοι, που εγκρίθηκαν από το ανώτατο δικαστήριο, προτάσσουν τον ρόλο του στρατού στην αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών, στα ψιλά γράμματα θα βρει κάποιος αναφορές και για τη συνδρομή μονάδων στο έργο της αστυνομίας.

Για άλλη μια φορά «δάσκαλος» της Ευρώπης σε αυτή την κατεύθυνση είναι οι ΗΠΑ. Σε αντίθεση με την Ευρώπη των τελευταίων δεκαετιών οι ΗΠΑ έχουν μακρά παράδοση κινητοποίησης στρατιωτικών ή ακόμη και μισθοφορικών δυνάμεων για την αντιμετώπιση κοινωνικών αναταραχών. Η λεγόμενη σφαγή της 4ης Μαΐου του 1970 στο Πανεπιστήμιο του Κεντ, όταν η εθνοφρουρά σκότωσε τέσσερα άτομα που διαδήλωναν ενάντια στον πόλεμο στο Βιετνάμ και την επέμβαση στην Καμπότζη, έμεινε για χρόνια χαραγμένη στο συλλογικό υποσυνείδητο μιας ολόκληρης γενιάς. Πολύ πιο πρόσφατα η κυβέρνηση Μπους κάλεσε μισθοφόρους της εταιρείας Blackwater να περιπολούν στη Νέα Ορλεάνη μετά τον τυφώνα «Κατρίνα», καθώς τα περισσότερα μέλη της τοπικής εθνοφρουράς βρίσκονταν στο κατεχόμενο Ιράκ και το Αφγανιστάν.

Αντίθετα η Ευρώπη τηρούσε, τουλάχιστον μέχρι πρότινος, τα προσχήματα μιας αστικής δημοκρατίας, απαγορεύοντας στις ένοπλες δυνάμεις να παρεμβαίνουν για τον έλεγχο κοινωνικών αναταραχών. Η περσινή απόφαση της Γερμανίας όμως σε συνδυασμό με την εκπαίδευση από το ΝΑΤΟ μονάδων, όπως η ελληνική 71η Αερομεταφερόμενη Ταξιαρχία, για την αντιμετώπιση διαδηλώσεων δημιουργεί νέα δεδομένα – μια ήπειρο τόσο γηραιά που φαίνεται να ξεχνά τα διδάγματα από το μακρινό παρελθόν της. Οι κυβερνήσεις που στρέφουν ακόμη και τον στρατό εναντίον όσων τις αμφισβητούν θα έπρεπε να θυμούνται πως όταν τα ένοπλα τμήματα των πραιτοριανών της Ρώμης διέβη καν για πρώτη φορά τον Ρουβίκωνα και κινήθηκαν προς την πρωτεύουσα, η ρωμαϊκή δημοκρατία έδωσε τη θέση της στο ρωμαϊκό imperium.

Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών